Spis treści:
- Kosaćce, czyli irysy
- Rodzaje i odmiany irysów
- Jak uprawiać kosaćce?
- Pielęgnacja irysów wodnych
- Co trzeba wiedzieć o kosaćcach?
Kosaćce, czyli irysy
Kosaćce, nazywane często irysami (łac. Iris), to rośliny ogrodowe wyrastające z cebul lub kłączy. Są chętnie uprawiane w ogrodach ze względu na dekoracyjne kwiaty, które występują w różnych formach i kolorach, a niekiedy potrafią zaskoczyć swoim wyglądem. Mogą być jednobarwne lub wielokolorowe, o barwie białej, żółtej, różowej, niebieskiej, fioletowej czy purpurowej. Kwiaty są dość duże i mają charakterystyczny kształt z trzema wzniesionymi płatkami i trzema opadającymi. Irysy mogą dorastać do 90 cm wysokości. Tworzą odziomkowe, długie, wąskie i szablaste liście, a ich kolor może być zielony lub purpurowy. Kosaćce zazwyczaj kwitną od maja do czerwca, choć wszystko zależy od wybranej odmiany. Co ciekawe, pierwsze wzmianki o tych roślinach pochodzą z około 1500 roku p.n.e. W starożytności uważano je za symbole siły i mądrości.
Rodzaje i odmiany irysów
Irysy obejmują około 200 gatunków i kilkadziesiąt tysięcy odmian. Różnią się między sobą zarówno wyglądem, jak i wymaganiami uprawowymi. Mogą wyrastać z cebul (kosaćce cebulowe) lub kłączy (kosaćce kłączowe). Ze względu na rozmaite wymagania glebowe, wśród irysów kłączowych spotykamy jeszcze irysy wodne. Do najpopularniejszych gatunków irysów sadzonych w naszych ogrodach należą:
- kosaćce bródkowe – należą do roślin kłączowych. Charakteryzują się dużymi kwiatami, które mogą występować w różnych kolorach. Rozwijają się na długich i sztywnych łodygach. W zależności od odmiany mogą kwitnąć od kwietnia do lipca;
- kosaćce syberyjskie – tworzą okazałe kępy, które są złożone z długich i wąskich liści. Ich kwiaty mogą być niebieskie, białe czy purpurowe;
- kosaćce żyłkowane – przedstawiciele irysów cebulowych, które osiągają 15-20 cm wysokości. Kwitną wczesną wiosną (na przełomie marca i kwietnia), najczęściej w kolorze fioletowym lub niebieskim;
- kosaćce żółte – to silnie rosnące i wysokie byliny, które kwitną od maja do lipca. Są szczególnie polecane do obsadzania oczek wodnych.
Wśród irysów wyróżnia się ponad 200 gatunków i dziesiątki tysięcy odmian, które różnią się wysokością, kolorem czy wymaganiami. Fot.CanvaPro
Jak uprawiać kosaćce?
Uprawa kosaćców zależy przede wszystkim od wybranego gatunku. Irysy cebulowe to rośliny o dość wysokich wymaganiach uprawowych. Wymagają słonecznego stanowiska i żyznej, próchniczej, przepuszczalnej, niezbyt wilgotnej gleby. Dobrze znoszą niskie temperatury i nie potrzebują zimowego okrycia (wyjątek stanowi kosaciec Danforda). Cebule co dwa-trzy lata należy wykopywać z gruntu, inaczej giną. Robi się to po przekwitnięciu rośliny. Po wykopaniu cebulek należy przechowywać je w przewiewnym miejscu (17-20 st. C). Do gruntu można posadzić je ponownie we wrześniu, umieszczając na głębokości 5-10 cm.
Kosaćce kłączowe mają z kolei mało wygórowane potrzeby i są bardzo łatwe w uprawie. Wystarczy zapewnić im słoneczne stanowisko, lekką i przepuszczalną glebę oraz wiosenne zasilanie wolno działającym nawozem. Są odporne na niskie temperatury, przez cały rok mogą pozostawać w gruncie i nie wymagają zimowego okrycia. Po przekwitnięciu pędy powinny zostać ścięte. Warto także pamiętać, że co 3 lata irysy powinny zostać odmłodzone. To zagwarantuje obfite kwitnienie w kolejnych latach. Do rozmnażania i odmładzania roślin wykorzystuje się kłącza, które należy delikatnie wykopać z ziemi w drugiej połowie sierpnia. Następnie dzieli się je za pomocą ostrego noża na mniejsze kawałki. Nowe sadzonki powinny mieć co najmniej 5 cm długości i posiadać 2-3 pąki oraz rozetę liści.
Przeczytaj również: Baśniowy kwiat z oryginalnymi kwiatami. Tygrysówka pawia – sadzenie i uprawa
Jak wygląda pielęgnacja irysów syberyjskich i żółtych? Obie grupy są wytrzymałe i nie potrzebują okrycia na zimę. Nie wymagają też przycinania ani regularnego odmładzania. Jeśli mają obficie kwitnąć, wymagają słonecznego stanowiska i wilgotnego, próchniczego, żyznego, lekko kwaśnego podłoża. Bardzo dobrze czują się w okolicach zbiorników wodnych. Preferują wilgotne, a nawet podmokłe gleby i źle znoszą suszę. Irysy syberyjskie można rozmnażać przez podział kłączy. Dzieli się je co 3-5 lat, kiedy roślina przestaje kwitnąć i robi się zbyt gęsta. Przy dzieleniu usuwamy środkową część kłączy, pozostawiając jedynie zdrowe, zewnętrzne fragmenty. Następnie sadzimy je w odstępach ok. 30-40 cm.
Irysy wymagają słonecznego stanowiska oraz żyznego, próchniczego i wilgotnego podłoża. Fot.afonskaya/123RF.com
Pielęgnacja irysów wodnych
Kosaćce wodne, w przeciwieństwie do innych irysów, najlepiej czują się w środowisku wilgotnym (ogród bagienny czy niski brzeg stawu sprawdzą się idealnie). Te bardzo atrakcyjnie rośliny zdecydowanie preferują glebę o odczynie obojętnym lub delikatnie kwaśnym. Szczególnie jeżeli jest ona zasobna w składniki mineralne. Wysadzamy je z doniczek wiosną, jak tylko z kłącza zaczynają wyrastać młode pędy.
Żeby uprawiać irysy w głębokiej wodzie, mocujemy je w drucianych koszach, wypełnionych żyzną glebą. Ziemie, w której sadzisz irysy, wymieszaj ze żwirkiem, który zapobiega wymywaniu jej i pożeraniu korzeni przez ewentualne rybki. Brzegi kosza nie powinny znajdować się niżej niż 8 cm pod powierzchnią wody. Kosz możemy ustawić na cegłach lub kamieniach, którymi wyłożymy dno zbiornika.
Przeczytaj również: Eukomis, lilia ananasowa – kwiat do donic i na rabatę. Uprawa i pielęgnacja lilii grzywiastej
Co trzeba wiedzieć o kosaćcach?
Zdarza się, że irysy karłowe pięknie rosną w pierwszym roku po posadzeniu, a w kolejnym zamierają. Aby przedłużyć ich żywot, posadźmy je na przepuszczalnym podłożu, w miejscu, gdzie często docierają promienie słoneczne. Irysy cebulowe doskonale czują się na szczycie murku oporowego oraz na podwyższonych grządkach.
Jeżeli w naszym ogrodzie występuje gleba typowo gliniasta, wówczas cebule kosaćców holenderskich oraz angielskich co roku wykopujemy. Robimy to, kiedy liście zaschną (przełom lipca i sierpnia). Wykopane cebulki przechowujemy w chłodnym miejscu.
Irysy mogą wyrastać z cebulek lub z kłącza. Fot.serezniy/123RF.com
Może się zdarzyć, że podczas sezonu wegetacyjnego liście kosaćców żółkną i schną. Jest to sygnał, że należy podzielić cebule irysa. Po wykopaniu ich z gleby delikatnie oddzielamy kolejne cebulki. Trzeba jednak uważać, aby nie uszkodzić przy tym korzeni. Oddzielone cebule sadzimy w niewielkich grupach. Jeżeli zauważymy, że niektóre z roślin mają czarne plamy lub ich liście czernieją, koniecznym jest ich wyrwanie i spalenie. Pamiętajmy, że irysy rosnące na glebie ciężkiej często chorują, nie mogą również pozostawać na jednym miejscu dłużej niż 3-4 lata. Ponadto wiosną zawsze należy sprawdzić, czy na liściach nie pojawia się pomarańczowy, żółty lub brązowy nalot rdzy. Jeżeli zauważymy obecność choroby, wówczas spryskujemy porażone liście środkiem grzybobójczym.
Jeżeli jednak będziemy chcieli posadzić irysy na podłożu podmokłym i ciężkim, dodajmy do gleby nieco gruboziarnistego piasku lub żwirku. Stworzymy w ten sposób drenaż. Następnie formujemy niewielki wzgórek i umieszczamy w nim kłącza. Szczyt korzenia powinien być odsłonięty. Co jakiś czas sprawdź, czy nie jest przykryty ziemią, która może wpływać na zmniejszenie ilości kwiatów.
Artykuł został uzupełniony i zaktualizowany. Po raz pierwszy ukazał się 27.05.2015 roku.
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Najpiękniejsze odmiany pysznogłówki. Tej pożytecznej rośliny nie może zabraknąć w ogrodzie