Spis streści:
- Szczeć pospolita – miododajna i lecznicza
- Odmiany szczeci pospolitej
- Uprawa szczeci
- Zastosowanie szczeci pospolitej w ogrodzie
- Jakie właściwości ma szczeć?
Szczeć pospolita – miododajna i lecznicza
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum) to dwuletnia, miododajna roślina, która należy do rodziny przewiertniowatych. W Polsce najczęściej występuje dziko. Porasta łąki, skraje lasów, pastwiska, tereny łęgowe, miejsca ruderalne oraz pobocza dróg. Może osiągać wysokość nawet 2 m. Jej karbowane, złączone u nasady liście i kolczasta łodyga sprawiają, że niektórzy mylą ją z ostem plamistym.
Szczeć pospolita kwitnie od lipca do sierpnia. Jej główkowo-jajowate kwiatostany mają do 10 cm długości. Pokryte są bardzo drobnymi fioletowymi kwiatami. Po przekwitnięciu pozostaje kolczasty owocostan. Jest on bardzo charakterystyczny dla tej rośliny. Korzeń szczeci jest długi, gruby i silnie rozgałęziony. Dorasta nawet do 60 cm. To właśnie on, ze względu na swoje właściwości, jest najbardziej cenioną częścią tej rośliny.
Odmiany szczeci pospolitej
Szczeć pospolita to najczęściej spotykana dzika odmiana tej rośliny. Ciekawe właściwości ma też szczeć sukiennicza. Cechuje się ona niższym wzrostem. Inny wygląd mają też kwiatostany. Przysadki w nich są dłuższe, sztywniejsze i mocniej zagięte na końcach.
Kolczaste kwiatostany szczeci sukienniczej były kiedyś wykorzystywane jako grzebienie do gręplowania wełny, czyli rozczesywania splątanego włosia. Dzięki tym zabiegom wełna zyskiwała pożądaną fakturę i gładkość. Jest to jednak dawno zapomniana metoda. Obecnie ususzone kwiatostany szczeci stosowane są w różnego rodzaju kompozycjach florystycznych.
Szczeć pospolita wyróżnia się oryginalnymi kwiatostanami. Fot.martinaunbehauen/123RF.com
Uprawa szczeci
Szczeć pospolita nie jest wymagająca w uprawie. Najlepiej rośnie na stanowiskach dobrze nasłonecznionych. Świetnie poradzi sobie też w miejscach półcienistych. Najlepsza dla szczeci będzie gleba umiarkowanie wilgotna o zasadowym lub obojętnym odczynie. Roślina toleruje jednak każdy rodzaj ziemi, nawet tę ubogą w składniki odżywcze. Weź pod uwagę, że w glebie piaszczystej jej wzrost będzie wolniejszy.
Jak powinna wyglądać uprawa szczeci pospolitej i jakie warunki należy jej zapewnić? Roślina ta uprawiana jest z nasion. Wysiewa się je w maju do mieszanki ziemi kompostowej, torfu i piasku (w stosunku 1:1:1). Zadbaj o to, by przez cały okres wzrostu rośliny gleba była wilgotna. Bardzo ważne na tym etapie jest regularnie podlewanie. Później szczeć nawadniaj jedynie podczas intensywnych susz.
Szczeć kwitnie w drugim roku od rozsady i zwykle nie wymaga nawożenia. Wystarczy jej niewielka ilość kompostu podawana raz w roku. W początkowej fazie uprawy pamiętaj o jej odchwaszczaniu. W przeciwnym razie narastające chwasty mogą zaburzyć wzrost rośliny.
Jeśli decydujesz się na jej uprawę w ogrodzie, weź pod uwagę, że jest to roślina bardzo ekspansywna. Może mieć tendencję do zarastania obszarów przeznaczonych dla innych gatunków. Aby tego uniknąć, posadź ją w pojemnikach bez dna. Dzięki temu szczeć ograniczy się do miejsca, które zostało przeznaczone dla niej.
Przeczytaj również: Cudowny zapach tej rośliny zwabi do ogrodu nie tylko motyle. Uprawa i pielęgnacja laku
Zastosowanie szczeci pospolitej w ogrodzie
Szczeć pospolita znajduje szerokie zastosowanie jako roślina ozdobna. Świetnie komponuje się z kolczastymi roślinami takimi jak berberys, dzika róża, juka karolińska czy mikołajek alpejski. Doskonale prezentuje się też posadzona wśród wysokich, ozdobnych traw. Przekwitłe, ususzone kwiatostany szczeci wykorzystywane są we florystyce jako urozmaicenie bukietów. Owocostany natomiast można w łatwy sposób barwić. Z tego powodu w kwiaciarniach często spotyka się egzemplarze o różnorodnej kolorystyce.
Oprócz tego szczeć jest ceniona przez pszczelarzy. Roślina ta ma bardzo dużą wydajność miodową. Z jednego hektara upraw szczeci pospolitej można uzyskać nawet 300 kg miodu oraz 250 kg pyłku pszczelego. Nic więc dziwnego, że tę roślinę często uprawia się w pobliżu gospodarstw pszczelarskich.
Szczeć pospolita nie wymaga specjalnych warunków uprawy. Fot.Markus Kaiser/Canvapro
Jakie właściwości ma szczeć?
Surowcem, wykazującym właściwości lecznicze, jest zarówno korzeń szczeci, jak i jej liście. Są one oczywiście łatwo dostępne w sklepach zielarskich. Pozyskanie ziela z własnej uprawy, będzie jednak dużo tańsze, pewniejsze i bezpieczniejsze.
Szczeć pospolita zawdzięcza swoje wyjątkowe działanie bogactwu cennych substancji. W wyciągach z ziela znajdziemy m.in. kwas chinowy, kawowy oraz saponiny. Mają właściwości przeciwutleniające i chronią komórki przed procesami nowotworowymi. Składniki z grupy kwasów fenolowych oraz kwas ursolowy mają zbawienny wpływ na kondycję twojej wątroby. Na uwagę zasługują również irydoidy. Działają one silnie przeciwzapalnie. Flawonoidy natomiast wzmacniają naczynia krwionośne i przyspieszają usuwanie toksyn z organizmu.
Do czego można wykorzystać szczeć? Jest ona szeroko znana z właściwości przeciwbólowych. Stosuje się ją tradycyjnie w leczeniu reumatyzmu oraz dny moczanowej. Działa także przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, a nawet przeciwnowotworowo. Warto sięgnąć po nią w trakcie rekonwalescencji po ciężkich, obciążających organizm chorobach.
Szczeć popularność zyskała jednak dzięki zupełnie innej cesze. Badania wykazały jej skuteczność w terapii boreliozy. Wyciąg otrzymany ze świeżego korzenia szczeci działa niszcząco na bakterie Borrelia burgdorferi, podobnie jak amoksycylina, czyli antybiotyk wykorzystywany w procesie leczenia tej groźnej choroby. Pamiętaj jednak, że nigdy nie należy wykorzystywać ziół jako zamiennika leczenia farmakologicznego. Mogą one stanowić jednak cenny środek uzupełniający terapię i wzmacniający jej efekty.
Szczeć pospolita wspomaga organizm w walce z wieloma schorzeniami. Fot.madeleinesteinbach/123RF.com
Z korzenia szczeci można przygotować również nalewkę. Do jej leczniczych właściwości należy m.in. dobroczynny wpływ na układ trawienny, przyspieszanie procesu gojenia się wrzodów oraz wspieranie pracy wątroby. Nalewki z korzenia szczeci stosowane są też zewnętrznie w formie okładu lub jako środek oczyszczający chorobowo zmienione miejsca.
Jak przyrządzić nalewkę ze szczeci? Wykop korzeń rośliny, a następnie dokładnie go wysusz. Najlepiej zrobić to wiosną lub jesienią. Gdy będzie już całkiem suchy, rozdrobnij go i zalej alkoholem. Najczęściej wykorzystuje się 300 g alkoholu na 100 g korzenia. Tak sporządzony roztwór odstaw w ciemne miejsce na dwa tygodnie. Uzyskany napój dokładnie przefiltruj. Dla uzyskania najlepszych właściwości zdrowotnych pij nalewkę 2 razy dziennie po 10 ml.
Szczeć pospolita chętnie wykorzystywana jest w kosmetologii. Napar – tym razem z liści szczeci – wykazuje się dużą skutecznością w leczeniu stanów zapalnych czy trądziku. Działa łagodząco na skórę. Jest też świetnym preparatem do pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej. Przygotowanie takiego toniku jest bardzo proste. Wystarczy, że 50 g liści szczeci pospolitej zalejesz 0,5 l wrzącej wody. Tak przygotowaną mieszankę pozostaw na co najmniej 30 minut, a następne przecedź.
Artykuł został uzupełniony i zaktualizowany. Po raz pierwszy ukazał się 30.08.2021 roku.
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Ma oryginalne liście, ciekawe kwiaty i ogrom dobrych właściwości. Jak uprawiać lukrecję w ogrodzie?
Nie zrzuca igieł, jest długowieczny. Jakie gatunki świerka sadzić w ogrodzie, kiedy przesadzać?
Kwiaty wieloletnie długo kwitnące. Zachwycają nie tylko latem, ale również jesienią