Spis treści:
- Dlaczego jesienne nawożenie ogrodu jest ważne?
- Nawożenie ogrodu bez chemii – co wybrać?
- Mineralne nawozy, które warto stosować jesienią w ogrodzie
Dlaczego jesienne nawożenie ogrodu jest ważne?
Jesienią życie roślin przenosi się pod powierzchnię ziemi – choć pędy i liście zwalniają tempo wzrostu, system korzeniowy intensywnie pracuje, gromadząc zapasy na zimę i kolejny sezon. Właśnie z tego względu powinniśmy dostarczyć teraz glebie odpowiednich składników mineralnych. Badania przeprowadzone w 2022 roku przez Shenyang Agricultural University w Chinach na sośnie Pinus tabuliformis wykazały, że jesienne nawożenie mieszanką o wysokiej zawartości azotu i umiarkowanym poziomie fosforu zwiększało przyrost pędów oraz akumulację substancji w korze i igłach w kolejnym sezonie.
Fosfor, który bezpośrednio odpowiada za rozwój korzeni, jesienią jest przyswajany przez rośliny wyjątkowo efektywnie. Analizy Shenyang Agricultural University z 2025 roku dowodzą, że długoterminowe stosowanie nawozów organicznych w połączeniu z mineralnymi, np. kompostem i superfosfatem sprzyja tworzeniu łatwo dostępnych form fosforu, zwłaszcza gdy aplikacja jest rozłożona w czasie. Potas z kolei wzmacnia odporność roślin na mróz i choroby, a wapnowanie – wykonywane w razie potrzeby – poprawia odczyn gleby, zwiększając dostępność pozostałych składników.
Azot jest pierwiastkiem, który wymaga rozwagi. Jego nadmiar może zostać wypłukany zimą, zanieczyszczając wody gruntowe. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie form wolno działających lub ograniczonych dawek, szczególnie w uprawach wieloletnich. W warzywnikach, gdzie gleba jest intensywnie eksploatowana, warto sięgnąć po nawozy organiczne – obornik, kompost czy nawozy zielone – które poprawiają strukturę gleby i wspierają rozwój mikroorganizmów. Badanie z 2025 roku opublikowane przez Qilu University of Technology pokazuje, że zastąpienie części nawozów mineralnych organicznymi zwiększa zawartość materii organicznej w glebie, stymuluje aktywność enzymów glebowych i sprzyja różnorodności mikrobiologicznej.
Dlaczego jesienne nawożenie ogrodu jest ważne? Fot. alicjane/123RF.com
Przeczytaj również: Nawozy pod drzewa owocowe – naturalne, mineralne, zielone. Które najlepiej się sprawdzą?
Nawożenie ogrodu bez chemii – co wybrać?
Coraz więcej ogrodników szuka sposobów na utrzymanie żyzności gleby bez stosowania syntetycznych nawozów. Naturalne metody wspierają zdrowie roślin, ale jednocześnie poprawiają też strukturę podłoża, zwiększają jego zdolność zatrzymywania wody i sprzyjają rozwojowi pożytecznych mikroorganizmów. Wybór odpowiedniego nawozu organicznego zależy od potrzeb ogrodu, rodzaju gleby i pory roku. Oto cztery sprawdzone sposoby na naturalne wzmocnienie gleby jesienią:
- Kompost: przygotujesz go samodzielnie z liści, gałęzi i innych odpadków roślinnych. Dostarcza roślinom niezbędnych składników, wzbogaca glebę w próchnicę, poprawia jej strukturę i zdolność zatrzymywania wody. Co ciekawe, badania opublikowane w 2022 roku przez zespół z University Ibn Zohr potwierdziły, że połączenie kompostu z mineralnym nawozem fosforowym zwiększa dostępność fosforu w glebie bardziej niż sam nawóz mineralny, a dodatkowo podnosi udział form organicznych fosforu, które stopniowo się uwalniają;
- Obornik zwierzęcy: jest bogatym źródłem azotu, fosforu i potasu. Jego skuteczność zależy jednak od stopnia rozkładu – świeży obornik może uwalniać nadmiar azotu w krótkim czasie, co zimą grozi jego stratą wskutek wymywania i zanieczyszczenia wód gruntowych. Dlatego przekop go od razu i przykryj warstwą gleby lub wymieszaj z innym materiałem organicznym. Wówczas będzie uwalniać składniki stopniowo, zapewniając roślinom stabilne źródło pokarmu;
- Nawozy zielone, czyli poplony: łubin, facelia i gorczyca wiążą azot z powietrza dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi. Dostarczają masy organicznej i zabezpieczają podłoże przed wypłukiwaniem składników odżywczych. Dodatkowo ich system korzeniowy spulchnia glebę, poprawiając jej strukturę i zwiększając retencję wody. Po przyoraniu poplony stanowią naturalne źródło materii organicznej, wspierając rozwój mikroorganizmów glebowych i ograniczając erozję;
- Biohumus lub wermikompost: powstaje w wyniku przetwarzania materii organicznej przez dżdżownice, które rozkładają ją na formy łatwo przyswajalne dla roślin. Biohumus zawiera enzymy, mikroorganizmy i bogaty zestaw składników odżywczych, które wspierają rozwój systemu korzeniowego i aktywność biologiczną gleby. Dodatkowo poprawia on również zdolność gleby do zatrzymywania wody, wspomaga kiełkowanie nasion i zwiększa odporność roślin na stres środowiskowy.
Jesienne nawożenie ogrodu bez chemii to inwestycja w zdrowie roślin i środowiska. Kompost, obornik, poplony, minerały i biohumus działają wolniej niż nawozy syntetyczne, ale ich efekty są trwalsze i bezpieczniejsze dla ekosystemu. To strategia, która procentuje w każdym kolejnym sezonie – bujniejszym wzrostem, lepszymi plonami i satysfakcją z pracy w zgodzie z naturą.
Naturalne nawozy są ratunkiem dla gleby po sezonie. Fot. leximages/123RF.com
Mineralne nawozy, które warto stosować jesienią w ogrodzie
Stosowanie naturalnych nawozów mineralnych jesienią może realnie poprawić kondycję ogrodu, pod warunkiem że robimy to z rozwagą i zgodnie z potrzebami gleby. Fosfor najlepiej podawać po zakończeniu wzrostu liści u bylin i krzewów, a więc tuż przed pierwszymi przymrozkami. W formie superfosfatu pylistego lub granulowanego, zwłaszcza w połączeniu z kompostem, wspiera on rozwój systemu korzeniowego i gromadzenie energii na zimę. Oprócz tego jesienią stosujemy również:
- Potas: warto wprowadzać go pod koniec lata lub na początku jesieni, gdy rośliny przygotowują się do okresu spoczynku i potrzebują większej odporności na mróz oraz stres środowiskowy. Najczęściej stosuje się siarczan potasu lub sól potasową organiczną, które dobrze utrwalają się w glebie. Trzeba jednak pamiętać, że na glebach lekkich i ubogich w próchnicę nadmierne dawki mogą prowadzić do wypłukiwania składników odżywczych, dlatego warto ograniczać ilości i łączyć nawożenie z poprawą struktury gleby;
- Azot: jesienią stosujemy go w minimalnych ilościach. Najbezpieczniejsze są naturalne formy, w postaci dobrze przefermentowanego obornika lub kompostu. W przypadku nawozów mineralnych można sięgnąć po mocznik lub siarczan amonu, ale tylko we wczesnej jesieni i w ograniczonych dawkach. Badania opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie Sustainability przez Uniwersytet Bacha Khana w Pakistanie potwierdzają, że łączenie nawozów mineralnych z obornikiem na glebach wapiennych zwiększa ilość biofosforu, mikroelementów i poprawia ogólną żyzność gleby;
- Wapnowanie: sprawdza się, gdy pH gleby spada poniżej 5,5–6. Wapno dolomitowe, kreda wapienna, skalna mączka granitowa czy naturalne minerały bogate w wapń skutecznie podnoszą odczyn gleby i poprawiają dostępność składników pokarmowych. Trzeba jednak pamiętać o przerwie 2–3 tygodni przed zastosowaniem fosforu, aby uniknąć jego przechodzenia w trudno dostępne formy.
Ważne są również warunki pogodowe – badania ETH Zürich z 2022 roku udowodniły, że w glebach ubogich w fosfor susza, a następnie gwałtowne opady, mogą nasilać proces wypłukiwania składników z wierzchnich warstw podłoża. Jesienne nawożenie mineralne, prowadzone z rozwagą i w połączeniu z metodami organicznymi, pozwala utrzymać zdrową strukturę gleby, zwiększyć jej żyzność i przygotować rośliny na wymagania nadchodzącej wiosny.
Źródła: deccoria.pl, MDPI
Przeczytaj również:
Zamiast do obiadu, dodaj do kompostownika. W ziemi zaroi się od dżdżownic
Wapnowanie gleby po zbiorach. Dlaczego jest potrzebne i jak dobrze je przeprowadzić?
Sadzenie cebuli dymki na zimę. Głębokość i gęstość sadzenia wpływa na plonowanie