Spis treści:
- Opieńka miodowa – grzyb znany od stuleci
- Opieńka miodowa – charakterystyka
- Rodzaje opieniek jadalnych
- Z czym można pomylić opieńkę miodową?
- Opieńka miodowa – co można zrobić?
- Opieńka miodowa – wartości odżywcze
- Dlaczego opieńka miodowa świeci w nocy?
Opieńka miodowa – grzyb znany od stuleci
Opieńki to grzyby znane i zbierane w Polsce od setek lat. Potocznie określa się je także jako podpieńki czy podpinki. Grzyby te są pasożytami i żerują zarówno na żywych, jak i martwych pniach, wywołując chorobę zwaną opieńkową zgnilizną korzeni, która może nawet doprowadzić do śmierci drzewa.
Ponieważ opieńka miodowa potrzebuje żywiciela, najczęściej można znaleźć ją na spróchniałych pniach czy leżących na ziemi konarach. Grzyb występuje w koloniach, trafisz więc raczej na całą kępę opieniek niż na pojedynczy egzemplarz. Takie grupy ciągną się niejednokrotnie od korzeni aż po gałęzie zaatakowanego drzewa.
Sezon od sierpnia do końca listopada to najlepszy okres na zbieranie opieniek. Grzyb jest dostępny dla zbieraczy dłużej niż pozostałe gatunki jadalne. Częściej pojawia się na drzewach liściastych, choć znajdziesz ją też na jodłach i modrzewiach.
Opieńka miodowa jest grzybem pasożytniczym atakujący zarówno martwe, jak i żywe drzewa, wywołując białą zgniliznę drewna. Fot.123RF.com
Opieńka miodowa – charakterystyka
Należąca do rodziny obrzękowcowatych opieńka miodowa (Armillaria mellea), określana też potocznie jako opieńka jadalna, to najbardziej znany gatunek opieńki. Jak rozpoznać ją pośród innych grzybów blaszkowych?
-
Kapelusz
Wielkość kapelusza może się wahać od 3 do 13 cm. Młode opieńki miodowe mają jasną, miodowożółtą barwę i okrągłe kapelusze, które z czasem ulegają spłaszczeniu. Zmienia się wówczas też ich kolor na bardziej oliwkowy i brązowy. Kapelusz jest pokryty drobnymi, ciemnymi plamkami, których największe zagęszczenie występuje na środku. Te łuski często zanikają jednak u starszych okazów. Od spodu grzyb ma cienkie białawe, beżowe lub żółtawe blaszki.
-
Trzon
Wysokość trzonu wynosi 8–18 cm, a grubość 0,5–2,5 cm. Jest żółtawy, miodowo- lub czerwonobrązowy. Trzony są cienkie, wysokie i często zrośnięte razem u sąsiadujących ze sobą grzybów. Wyrazistą cechą jest szeroki, błoniasty pierścień złotożółtego koloru pokryty w dolnej części żółtymi kosmkami.
-
Struktura
Opieńki jadalne posiadają białawy lub bladocielisty miąższ, który u młodych okazów jest miękki i mięsisty, ale u starszych grzybów staje się twardy i łykowaty. Po przekrojeniu nie zmienia barwy.
Przeczytaj również: Te grzyby trujące są podobne do jadalnych. Lepiej uważaj, co zabierasz do domu
Rodzaje opieniek jadalnych
Wbrew pozorom nie tylko opieńka miodowa należy do jadalnych przedstawicieli tej rodziny. Warto poznać jeszcze dwa smaczne, choć mniej popularne gatunki.
-
Opieńka ciemna
Pierwszym z nich jest opieńka ciemna, którą doświadczeni grzybiarze chętnie zbierają. Posiada czerwonobrązowy lub czasem cielisty kapelusz o średnicy do 8 cm. Kapelusz jest delikatnie wypukły w przypadku młodych okazów, później staje się wklęsły. Ciemne łuski występują praktycznie na całej jego powierzchni.
Również pod względem wysokości opieńka ciemna różni się od jej bardziej znanej krewniaczki, gdyż cienki trzon mierzy nie więcej niż od 4 do 12 cm. Miejscem występowania opieńki ciemnej są lasy iglaste, zwłaszcza świerkowe i jodłowe. Można ją znaleźć w całej Europie.
Znane są trzy rodzaje opieniek: opieńka miodowa, opieńka bezpierścieniowa (po prawej) i opieńka ciemna (po lewej). Fot.123RF/CC Search
-
Opieńka bezpierścieniowa
Drugim wartym poznania gatunkiem jest opieńka bezpierścieniowa, o lekko podwiniętym w dół kapeluszu wielkości od 2 do 10 cm. Ma on barwę rdzawobrązową albo żółtokarmelową. Cienki i wysoki trzon (o długości nawet 15 cm) to również jej znak rozpoznawczy. Jest to jednak grzyb stosunkowo rzadki, najczęściej występujący w lasach bukowych.
Problem może też nastręczać odróżnienie jednego gatunku opieńki od drugiej. W przypadku opieńki bezpierścieniowej jednym z wyznaczników może być właśnie brak charakterystycznego pierścienia, który opieńka miodowa posiada. Często jest też mylona z opieńką ciemną, która ma jednak ciemniejszy kapelusz, często o wyraźnym czerwonawym zabarwieniu. Cechuje ją też większa ilość łusek sięgających aż do brzegu owocnika.
Z czym można pomylić opieńkę miodową?
Identyfikacja opieńki miodowej nie nastręcza trudności, jednak istnieje możliwość pomylenia jej z przynajmniej jednym gatunkiem trującym. To maślanka wiązowa (Hypholoma fasciculare). Gatunek ten, podobnie jak opieńka miodowa, rośnie w skupiskach i na pniach drzew.
Można go odróżnić po gładkich, żółtych kapeluszach bez plamek i łusek. Dodatkowo opieńki jadalne posiadają żółtawe lub brązowe blaszki, natomiast maślanka ma blaszki w kolorze zielonkawym, sinawym i w odcieniach fioletu. Maślanka jest także wyjątkowo gorzka w smaku. Zatrucia nią nie są śmiertelne, lecz powodują nieprzyjemne bóle brzucha oraz mdłości i wymioty. Lepiej więc jej unikać.
Innym grzybem, z którym można pomylić opieńkę miodową, jest łuskwiak nastroszony (Pholiota squarrosa). Także ten gatunek chętnie obrasta pnie. Łuskwiak jest podobny z wyglądu do opieńki, choć różni się od niej pomarańczowym kapeluszem oraz gorzkim w smaku miąższem.
Opieńka miodowa – co można zrobić?
Opieńka miodowa znakomicie sprawdza się jako smażony i duszony, ale też marynowany grzyb. Zdecydowanie smaczniejsze są młode opieńki, gdyż starsze osobniki łykowacieją. W celach spożywczych używa się głównie kapeluszy. Surowy miąższ jest łagodny w smaku, ale może też pojawić się gorzki posmak. W zapachu przypominają odrobinę ser Camembert. Pamiętaj jednak, aby grzybów nie popijać alkoholem, bo stanowi to nadmierne obciążenie dla wątroby.
Czy opieńka miodowa może być trująca? Pamiętaj, że tych grzybów nie wolno jednak jeść na surowo! Musisz je poddać wstępnej obróbce termicznej, żeby pozbyć się trujących związków, które powodują podrażnienie układu pokarmowego, a nawet wywołują silniejsze objawy zatrucia. Gotowanie powinno trwać około 30–40 minut. Pamiętaj również, aby w tym czasie nie wdychać oparów, ponieważ także szkodzą i mogą być przyczyną bólów głowy. Po odlaniu wody grzyby nadają się już do dalszej obróbki i spożycia.
Opieńka miodowa – wartości odżywcze
Opieńka miodowa to pod względem składników odżywczych bardzo wartościowy grzyb. Zawiera dużo białka oraz witamin z grupy B, zwłaszcza B1 i B2, wspomagających skórę, włosy, paznokcie oraz funkcjonowanie układu nerwowego.
Zawarte w grzybie składniki mają też działanie przeciwzapalne i bakteriobójcze. Wśród nich znajdziesz również odrobinę fosforu, wapnia, sodu, błonnik pokarmowy oraz beta-glukan, który obniża poziom cukru we krwi i zapobiega rozwojowi cukrzycy typu 2. Według niektórych badań opieńki mogą mieć także pozytywny wpływ na czynność serca i ukrwienie kończyn.
Dlaczego opieńka miodowa świeci w nocy?
Czy wiesz, że opieńka miodowa to grzyb, który świeci? Jak to możliwe? Unikatową cechą opieńki miodowej jest bioluminescencja. W nocy grzyby emitują z siebie delikatne zielonkawe światło. Odpowiadają za to procesy chemiczne zachodzące w komórkach opieńki miodowej. Intensywność światła uzależniona jest od poziomu kwaśności gleby, a także obecności azotu w ziemi w formie amonowej. Jak pokazują badania, opieńki miodowe zaczynają świecić ok. godziny 17:30 (wtedy mają największą moc), a kończą rano, ok. 7:30. Co ciekawe, z tych niezwykłych właściwości korzystali m.in. żołnierze w okopach I wojny światowej.
Niewątpliwie warto zbierać grzyby, opieńki również. Przy odrobinie uwagi nie będzie ci trudno odróżnić je od maślanki czy łuskwiaka. Dla walorów smakowych zdecydowanie lepiej zbierać młode okazy. Dobrze przygotowane stają się smaczne w każdej postaci. Nie zapominaj jednak, aby obgotować opieńki. Trujące substancje zawarte w grzybie zostaną dzięki temu zneutralizowane.
Powszechność opieniek sprawia, że w trakcie jednego grzybobrania nazbierasz ich cały kosz. Przy pięknej, późnoletniej lub jesiennej pogodzie znajomość opieniek zagwarantuje udane grzybobranie.
Przeczytaj również: Grzyby na trawniku. Skąd się biorą i jak się ich pozbyć?
Kania – pyszny i zdrowy grzyb. Jak ją rozpoznać? na INTERIA.TV.