Spis treści:
- Kiedy najlepiej sadzić winorośl?
- Jakie odmiany winogron wybrać?
- Sadzenie winorośli jesienią – krok po kroku
- Pielęgnacja winorośli po posadzeniu
Kiedy najlepiej sadzić winorośl?
Jesień od lat uznawana jest przez ogrodników za najbardziej sprzyjający moment na sadzenie winorośli. Gleba, nagrzana po lecie, oddaje ciepło przez dłuższy czas, przez co umożliwia młodym korzeniom intensywnie się rozwijać jeszcze przed nadejściem zimy. Winorośl najlepiej sadzić od połowy października do pierwszych przymrozków, gdy gleba jest jeszcze ciepła (powyżej 8°C), a wilgotność utrzymuje się na stałym poziomie. W regionach chłodniejszych, np. na północnym wschodzie, prace warto zakończyć najpóźniej do końca października.
W rezultacie wiosną roślina startuje z wyraźną przewagą – szybciej się przyjmuje, a jej wzrost jest bardziej dynamiczny. Badania prowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Oxford w 2024 roku wskazują, że wcześniejszy rozwój systemu korzeniowego zwiększa odporność winorośli na stres środowiskowy, w tym suszę i wahania temperatury. Powinniśmy jednak pamiętać, że w Polsce sadzenie jesienne wymaga zabezpieczenia młodych krzewów przed mrozem – szczególnie w regionach wschodnich i północnych, gdzie przymrozki mogą pojawić się już w październiku.
Winorośl może również sadzić wiosną, jednak takie rozwiązanie niesie ze sobą inne wyzwania. Sadzonki posadzone w kwietniu lub maju mają cały sezon na rozwój, ale wymagają regularnego podlewania, zwłaszcza w czasie letnich upałów. Z kolei jesienne sadzenie, jak podkreśla dr hab. Jerzy Lisek z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach w artykule z 2023 roku, pozwala ograniczyć konieczność nawadniania, ponieważ naturalne opady w tym okresie są zwykle wystarczające.
Ciekawostką jest fakt, że w wielu krajach winiarskich, czyli m.in. we Francji i Niemczech, jesienne sadzenie winorośli jest standardem – nie tylko ze względu na klimat, ale również na tradycję. W Polsce coraz częściej wybiera się tę metodę, zwłaszcza przy odmianach odpornych na mróz, takich jak 'Solaris', 'Regent' czy 'Zilga'. Najnowsze zestawienia odmian publikowane w 2025 roku wskazują, że te szczepy dobrze radzą sobie nawet w chłodniejszych rejonach kraju, a ich odporność na choroby sprawia, że są polecane początkującym ogrodnikom.
Przeczytaj również: Optymalny termin przycinania winorośli – kiedy ciąć krzewy przed zimą?
Jakie odmiany winogron wybrać?
W polskim klimacie zimy bywają dość surowe, a lato coraz częściej przynosi okresy suszy, dlatego powinniśmy wybierać odmiany winorośli o wysokiej odporności na mróz i choroby grzybowe. 'Solaris' to jeden z najczęściej polecanych gatunków – daje aromatyczne, białe owoce, które świetnie nadają się do produkcji wina. Z kolei Regent to odmiana czerwona, ceniona za wytrzymałość i głęboki smak, chętnie wybierana przez początkujących winiarzy. Warto wspomnieć także o 'Arkadii' i 'Zildze', które dojrzewają wcześnie i są idealne do bezpośredniego spożycia, a także o 'Reliance', bezpestkowej odmianie deserowej, szczególnie lubianej przez rodziny z dziećmi.
'Solaris' i 'Muscat Bleu' dobrze adaptują się do polskiego klimatu, nawet w regionach o krótszym okresie wegetacyjnym. Co ciekawe, winiarze z południa Polski coraz częściej eksperymentują również z Pinot Noir, odmianą znaną z francuskiej Burgundii, która w sprzyjających warunkach daje wina o wyjątkowej głębi.
Wybór odmiany winorośli powinien być zawsze poprzedzony konsultacją z lokalną szkółką, ponieważ nawet najlepsze szczepy mogą różnie reagować w zależności od gleby i mikroklimatu. Warto pamiętać, że sadzonka powinna mieć co najmniej dwa dobrze rozwinięte pąki i zdrowy system korzeniowy – to gwarancja dobrego startu. W Polsce uprawia się obecnie ponad 150 odmian winorośli, a wiele z nich to krzyżówki stworzone specjalnie z myślą o odporności na mróz i choroby.
Moczenie korzeni sadzonek przez kilkanaście godzin w wodzie sprawia, że odzyskują one elastyczność, nasycają się wilgocią i są lepiej przystosowane do kontaktu z glebą. Fot. Tatiana Pinkasevich/123RF.com
Sadzenie winorośli jesienią – krok po kroku
W przypadku sadzonek z pojemników (z ukorzenioną bryłą ziemi) sadzenie można prowadzić nawet do pierwszych dni listopada. Natomiast sadzonki kopane z gruntu należy umieścić w ziemi wcześniej – najlepiej do połowy października – aby zdążyły się „złapać” przed przymrozkami. Winorośl wymaga stanowiska ciepłego, słonecznego i osłoniętego od wiatru, najlepiej o wystawie południowej lub południowo-zachodniej. Unikaj miejsc podmokłych i z zastojami mrozowymi. Roślina najlepiej rośnie w glebach przepuszczalnych, gliniasto-piaszczystych o pH w granicach 6,5–7,2.
Zanim sadzonka winorośli zostanie umieszczona w ziemi, należy zadbać o jej odpowiednie przygotowanie, ponieważ od tego etapu zależy tempo jej przyjęcia się i dalszy rozwój. Moczenie korzeni przez kilkanaście godzin w wodzie sprawia, że odzyskują one elastyczność, nasycają się wilgocią i są lepiej przystosowane do kontaktu z glebą. Kolejne kroki wymagają już bardziej technicznego podejścia:
- Jeśli sadzonka posiada tylko jeden pęd jednoroczny, skraca się go na dwa wyraźne, dolne pąki. W przypadku dwóch lub trzech przyrostów – najgrubsze skraca się na krótkie, jednopąkowe czopki, a najsłabszy usuwa całkowicie. Bez względu na liczbę przyrostów, nie powinno się pozostawiać więcej niż 2–3 dobrze wykształcone pąki. Zbyt długie korzenie, które nie mieszczą się w dołku, przycina się do około 15 cm, co ułatwia ich równomierne rozłożenie i stymuluje rozwój nowych włośników.
- Tak przygotowana sadzonka powinna być posadzona głęboko, tak aby nad powierzchnią ziemi wystawała jedynie tzw. „główka”, czyli zgrubienie z przyciętymi pędami.
- Dołek pod winorośl powinien być o 15–20 cm większy niż długość sadzonki. Na jego dnie warto wysypać 10–15 cm warstwę drenażu z drobnego żwiru lub gruboziarnistego piasku, szczególnie w cięższych glebach. Pozwoli to uniknąć zastoin wody i gnicia korzeni. Później usypujemy kopczyk z żyznej, humusowej ziemi i dodajemy dobrze przefermentowany obornik (do 2 kg), który odizolowujemy od korzeni kilkucentymetrową warstwą gleby.
- Sadzonkę ustawiamy na kopczyku, przy paliku o wysokości około 1,5 m, a korzenie rozkładamy równomiernie wokół. W glebach ciężkich i gliniastych dopuszcza się sadzenie skośne, tak aby korzenie znalazły się na głębokości nie większej niż 30–35 cm.
- W przypadku sadzenia wiosennego dołek zasypujemy do połowy, podlewamy 5–7 litrami wody, a po jej wsiąknięciu uzupełniamy ziemią do pełna. Jesienią natomiast etap podlewania pomijamy, a nad „główką” usypujemy kopczyk ziemi o wysokości około 30 cm, który chroni roślinę przed mrozem i nadmiernym parowaniem.
W pierwszym roku wegetacji, gdy w maju latorośle przebiją kopczyk, należy pozostawić dwie najsilniejsze, a resztę usunąć. Prowadzi się je przy paliku, podwiązując w miarę wzrostu. Jesienią, po opadnięciu liści, podstawę krzewu ponownie zabezpieczamy kopczykiem ziemi o wysokości około 30 cm. Na przedwiośniu następnego roku kopczyk rozgarniamy, a pędy z poprzedniego sezonu przycinamy krótko, pozostawiając po dwa dolne pąki.
Dzięki temu w drugim roku winorośl wytwarza silne, długie pędy, które staną się podstawą przyszłego pnia lub ramion. W kolejnym sezonie krzew prowadzimy ponownie na dwie latorośle, a jesienią drugiego roku lub najpóźniej na przedwiośniu trzeciego roku instalujemy właściwe rusztowanie wsporcze.
Przeczytaj również: Wiosenne sadzenie winorośli. Formowanie winorośli na 5 sposobów
Pielęgnacja winorośli po posadzeniu
W pierwszym miesiącach posadzeniu winorośl buduje fundament swojego rozwoju, czyli system korzeniowy. Dlatego podlewanie powinno być przemyślane: lepiej robić to rzadziej, ale obficie, aby woda docierała głęboko i stymulowała korzenie do sięgania w głąb gleby. Głębokie nawadnianie winorośli sprzyja rozwojowi korzeni, zwiększa odporność roślin na suszę i poprawia jakość owoców. Warto pamiętać, że gleba powinna być wilgotna, ale nie podmokła, ponieważ nadmiar wody prowadzi do gnicia korzeni i ogranicza dostęp tlenu.
Drugim filarem pielęgnacji jest ściółkowanie. Warstwa organicznej ściółki – słomy, kory sosnowej czy kompostu – zatrzymuje wilgoć, ale także ogranicza rozwój chwastów i poprawia strukturę gleby. To szczególnie istotne w pierwszych latach, gdy winorośl konkuruje o składniki odżywcze z innymi roślinami. Z kolei zimą młode krzewy wymagają dodatkowej ochrony: kopczyk ziemi o wysokości około 30 cm, a w chłodniejszych regionach także agrowłóknina lub słoma, skutecznie zabezpieczają przed mrozem.
Należy również pamiętać o cięciu, które w pierwszych latach pełni funkcję formującą. W pierwszej wiośnie po posadzeniu wybiera się dwie najsilniejsze latorośle i prowadzi je przy paliku, usuwając pozostałe. W drugim roku wykonuje się cięcie formujące, które pozwala zbudować stabilny pień i przygotować krzew do przyszłego rusztowania. Badania opublikowane w 2023 roku przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach potwierdzają, że odpowiednie cięcie w młodym wieku zwiększa plonowanie nawet o 30% w kolejnych latach.
Źródła: deccoria.pl, ScienceDirect, PIB
Przeczytaj również:
Pielęgnacja warzyw ozimych - zabezpieczenie i ochrona przed szkodnikami
