Spis treści:
- Zimna Zośka – co to?
- Trzech ogrodników – terminy
- Czego nie wolno robić w ogrodzie przed zimną Zośką?
Zimna Zośka – co to?
Dzień 15 maja, czyli wypadające wtedy imieniny Zofii, ze względu na często zdarzające się wtedy załamanie pogody określa się potocznie zimną Zośką. Przyjęto, iż po tym dniu nie powinny już zdarzać się wiosenne przymrozki. Skąd się biorą, skoro w maju potrafi być nawet ponad 20°C? Po długim czasie występowania wyżu barycznego następuje zmiana cyrkulacji atmosferycznej. Wiąże się to z napływem zimnego powietrza polarnego na teren Europy Środkowej, które jest odpowiedzialne właśnie za majowe przymrozki. Co ciekawe, powtarzalność tego zjawiska potwierdziły badania przeprowadzone przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego. Analizy wykonywane w latach 1881 - 1980 wykazały, że w ciągu 95 lat w okresie 1-25 maja zaobserwowano powtarzające się ochłodzenie. Wyniki obserwacji są nawet bardziej precyzyjne – wskazują, że największe prawdopodobieństwo ochłodzenia występuje między 10 a 17 maja.
Zgodnie z tym przesądem (popartym obserwacjami pogody) do 15 maja warto wstrzymać się więc z niektórymi pracami ogrodniczymi – szczególnie z sadzeniem i sianiem do gruntu ciepłolubnych warzyw i kwiatów.
Trzech ogrodników – terminy
„Pankracy, Serwacy, Bonifacy, źli na ogrody chłopacy” – 12, 13 i 14 maja wypadają z kolei imieniny Pankracego, Serwacego oraz Bonifacego. Podobnie jak zimna Zośka, zimni ogrodnicy to nieco poetycka nazwa dla zjawiska klimatycznego, które polega na nagłym spadku temperatur (nawet do przymrozków) po dłuższym okresie cieplejszych dni. Zimnym majowym dniom rolnicy przed laty przypisali katolickich patronów – aby chronili uprawy przed zniszczeniem przed przymrozek. Dziś już się raczej tego nie praktykuje, ale przed laty w te dni odprawiano nabożeństwa, podczas których modlono się do patronów o ochronę upraw i obfite plony.
Co ciekawe, zimna Zośka i zimni ogrodnicy znani są także w innych krajach. W Niemczech okres wiosennego ochłodzenia określa się mianem Eisheiligen, w Holandii - Ijsheiligen, we Francji - Saints de glace, natomiast w Słowenii - Poscana Zofka lub Trije ledeni. Z tymi dniami związane są również konkretne przesądy. Na Węgrzech wierzono kiedyś, że od humoru trzech ogrodników zależy w danym roku smak wina. Jeżeli w zimnych ogrodników będzie ciepło i słonecznie, będzie słodkie, natomiast jeżeli pogoda będzie deszczowa – kwaśne. W XI wieku wierzono natomiast, że święta Zofia ma moc chronienia przyrody i ludzi przed mrozem, rozpalano więc na jej cześć ogniska. Tradycję tę kultywuje się w niektórych miejscach w Holandii do dziś!
Majowe przymrozki mogą być niebezpieczne dla upraw. Fot. CanvaPro
Czego nie wolno robić w ogrodzie przed zimną Zośką?
Wytrawni ogrodnicy wiedzą, że nawet jeśli początek maja jest niezwykle ciepły, nie należy się rozpędzać ze wszystkimi praca ogrodniczymi, gdyż zimna Zośka prawie co roku przynosi ze sobą przymrozki. Z jakimi pracami ogrodowymi lepiej jest się więc wstrzymać do połowy maja?
- Wysiew do gruntu wrażliwych na zimno kwiatów jednorocznych: begonii stale kwitnącej, żeniszka meksykańskiego, cynii, gazanii lśniącej, szałwii, szarłatu, słoneczników, niecierpków, koleusów, nemezji, aksamitki czy nasturcji. Do gruntu dobrze jest je wysadzać po 15 maja, na rozsadę można wcześniej. Podobnie jest z kupowaniem/wystawianiem tego typu roślin na balkon – lepiej jest się z tym wstrzymać do drugiej połowy maja.
- Wysadzanie karp dalii i innych wrażliwych na mróz kwiatów cebulowych: jaskrów, frezji, mieczyków. Nawet chwilowy, niewielki przymrozek potrafi je całkowicie zniszczyć. Nie wolno więc wysadzać ich do gruntu przed 15 maja. Jeśli chcesz przyspieszyć ich wzrost, możesz podpędzić je w domu, wkładając karpy i cebule do doniczek na początku maja. Do ogrodu wysadź je jednak dopiero, gdy minie ryzyko przymrozków.
- Wysadzanie do gruntu warzyw wrażliwych na mróz: pomidorów, ogórków, papryki. Jeśli wysadzisz je na rabatę wcześniej i przyjdzie nawet niewielki przymrozek – ryzykujesz utratą całej rozsady.
Jeśli masz wysiane na rabacie warzywa i obawiasz się, że źle zniosą przymrozek, pamiętaj, by je zabezpieczyć. Świetnie sprawdza się w tym celu agrowłóknina wiosenna, dostępna w każdym sklepie ogrodniczym. Wystarczy, że przykryjesz nią rabatę, a mróz nie powinien zaszkodzić twoim wysiewom.
Inne przesądy ogrodnicze
Zimna Zośka i zimni ogrodnicy to nie jedyne przesądy, które znane są wśród ogrodników, choć z pewnością najbardziej rozpowszechnione. Do innych, ciekawych przesądów ogrodniczych należą:
- nasion nie należy wysiewać w czasie nowiu oraz pełni, gdyż rośliny wysiane w tym okresie będą brzydsze,
- rośliny należy przesadzać w okresie ubywającego księżyca,
- kradzione kwiaty rosną najpiękniej, więc od sąsiadki lepiej wziąć sadzonkę albo zaszczepkę bez pytania - jeżeli jednak zapytasz, czy możesz wziąć roślinkę, nie należy za nią dziękować, ponieważ się nie przyjmie,
- pracę w ogrodzie należy zaczynać z pełnym żołądkiem – w przeciwnym razie nie będzie plonów,
- groch wyrośnie obficie, jeśli będziesz siać go o wschodzie słońca,
- rośliny należy siać w środę lub sobotę – wykiełkują wszystkie,
- rośliny korzeniowe najlepiej jest siać w czasie pełni księżyca – na pewno wtedy wyrosną.
Przestrzeganie tych przesądów znacznie utrudniałoby codzienną pracą w ogrodzie. Dlatego większość ogrodników raczej traktuje je z przymrużeniem oka, a o niektórych pewnie nawet nie wie. Popularnym sposobem na planowanie prac w ogrodzie jest natomiast korzystanie z kalendarza księżycowego. Wskazówki zawarte w tym kalendarzu, dotyczące siewu/zbioru plonów oparte są na fazach księżyca.
Zimna Zośka i zimni ogrodnicy to ludowe, tradycyjne określenia na przychodzące w połowie maja ochłodzenie, obejmujące nawet przymrozek. Mówi się, że po 15 maja żadne tego typu anomalie pogodowe nie powinny się już zdarzać, zatem wówczas spokojnie można wysiewać i wysadzać warzywa i kwiaty wrażliwe na mróz.
Przeczytaj również:
Kalendarz biodynamiczny dla ogrodnika — maj 2023. Co ciąć, siać i sadzić w maju?
Wyjaśniamy, jak zaplanować prace w ogrodzie w maju zgodnie z kalendarzem biodynamicznym. Fot. 123RF.com
Wiosna na balkonie i w ogrodzie. Ostatni moment na sadzenie tych roślin na INTERIA.TV.