Spis treści:
- Pochodzenie kozieradki
- Kozieradka pospolita – opis rośliny
- Kozieradka pospolita – uprawa
- Pielęgnacja kozieradki pospolitej
- Kozieradka – właściwości lecznicze
- Kozieradka – zastosowanie w kuchni
- Kozieradka – co warto wiedzieć?
Pochodzenie kozieradki
Kozieradka (Trigonella foenum-graecum) pochodzi z południowo-wschodniej Europy i zachodniej Azji. W Afryce Północnej od bardzo dawna uprawiana jest na paszę w saharyjskich oazach. Grecy i Rzymianie wiedzieli, że jest to roślina, która stanowi cenną paszę dla zwierząt. Kozieradka jest obecnie szeroko rozpowszechniona w Indiach i krajach sąsiednich, Afryce Północnej, na Bliskim Wschodzie, w Azji Zachodniej, Etiopii, Chile, Argentynie, Chinach i Stanach Zjednoczonych. W Europie masowo uprawiana jest w Austrii, Belgii, Francji, na Węgrzech i w Hiszpanii.
Kozieradka pospolita – opis rośliny
Pod względem botanicznym kozieradka to jednoroczna roślina zielna, która mierzy od 30 do 60 cm wysokości. Jej łodyga jest wyprostowana, rozgałęziona, lekko owłosiona. Ma dobrze rozwinięty korzeń główny i silnie rozgałęzione korzenie wtórne. Liście rośliny są małe i potrójne z owalnymi listkami, od zielonego do fioletowego i nieco przypominają listki koniczyny. Kozieradka pospolita wytwarza pojedyncze, jasne białe lub fioletowe kwiaty i prosty, lub czasami zakrzywiony żółty strąk, w którym znajdują się nasiona. Są małe, gładkie i brązowe, każde jakby podzielone na dwa płaty.
Kozieradkę można uprawiać w ogrodzie, pamiętając jednakże, że jest rośliną ciepłolubną i preferuje słoneczne stanowiska. Fot.123RF.com
Kozieradka pospolita – uprawa
Kozieradka jest rozmnażana przez nasiona, które mogą wykiełkować wczesną wiosną (od kwietnia do maja) lub jesienią (w okresie wrzesień-październik). Aby nasiona wyrosły, należy je moczyć przez 6-12 godzin w ciepłej wodzie przy niewielkim oświetleniu i w temperaturze 20°C. Kozieradka potrzebuje gleby o średniej konsystencji, najlepiej gliniasto-wapiennej o bardzo dobrym drenażu.
Uprawa kozieradki pospolitej wymaga dużo wody i dobrze przepuszczalnych gleb. Trzeba o tym pamiętać także podczas wysiewu do doniczki. Drenaż z keramzytu jest w takich sytuacjach niezbędny. Kiedy kozieradkę uprawia się w gruncie z nasion, zwykle wysiewa się je w rzędach w odległości około 50 cm i przerzedza co 5-10 cm. Dojrzałe plony są ścinane ręcznie i często suszone na polu przed młóceniem. Do obsiania jednego hektara stosuje się dawkę wysiewu 12 kg nasion, przy czym jest to ilość, która dotyczy upraw nawadnianych deszczem. Przy intensywnym, dodatkowym podlewaniu można wysiać około 20 do 25 kg nasion na hektar.
Kwitnienie kozieradki w optymalnych warunkach wzrostu następuje po około 40 dniach od wysiewu. Roślina ta bardzo szybko rośnie, więc owoce zbiera się przeważnie 5 miesięcy po siewie, gdy strąki osiągną dojrzałość (będą miały lekko zakrzywiony, sierpowaty kształt). Zazwyczaj dokonuje się dwóch zbiorów w ciągu roku. Zebrane nasiona suszy się w pełnym słońcu, w przewiewnym miejscu.
Przeczytaj również: Skrzyp polny - uciążliwy chwast o bogatym składzie. Działa jak multiwitamina z apteki
Skrzyp polny to bogate źródło witamin i minerałów. Fot. 123RF/PICSEL
Pielęgnacja kozieradki pospolitej
Kozieradka jest odpowiednia na obszary o umiarkowanych lub niskich opadach (500-700 mm rocznie) i jest rośliną, która wprost kocha słońce. Jest dość odporna na suszę i upał, aczkolwiek potrafi radzić sobie także z chłodnymi porami roku. Jednak, gdy zapowiada się dość sroga zima, już jesienią można ją wysiewać w pomieszczeniach, dzięki czemu zniesie mróz do -15°C.
Kozieradka preferuje dobrze przepuszczalną żyzną glebę, ale dość dobrze rośnie także na ziemiach żwirowych i piaszczystych. Nie jest przystosowana do ciężkich gleb gliniastych. Toleruje ziemie umiarkowanie zasolone, ale nie kwaśne. Dopuszczalny zakres pH to 5,8-8,2. Stosowanie azotu i fosforanów zwiększa produkcję nasion. Jeśli opady deszczu są niewystarczające, należy dodatkowo nawadniać rośliny.
Kozieradka – właściwości lecznicze
Nasiona kozieradki zawierają w 100 g porcji jadalnej 324 kcal oraz cenne składniki odżywcze:
- białko 28 g
- węglowodany 46,5 g
- błonnik 8 g
- potas 770 mg
- wapń 176 mg
- magnez 191 mg
- fosfor 296 mg
- tiamina 0,32 mg
- ryboflawina 0,30 mg
- niacyna 1,5 mg
- tryptofan 274 mg.
Skład chemiczny oleju z nasion przypomina olej z wątroby dorsza i jest bogaty w fosforany, lecytynę i nukleoalbuminę. Zawiera znaczne ilości łatwo przyswajalnego żelaza w formie organicznej oraz substancje podobne do alkaloidów w oleju z wątroby dorsza, które pobudzają apetyt.
Kozieradka zawiera diosgeninę, która chroni przed rozwojem raka jelita grubego. Śluzowate nasiona mają właściwości zmiękczające, przeczyszczające i przeciwpasożytnicze. Są stosowane w leczeniu owrzodzeń jamy ustnej i spierzchniętych ust. Mówi się, że okłady z kozieradki łagodzą ropnie i rany.
W Chinach nasiona są stosowane w leczeniu wielu schorzeń takich jak ból brzucha, wrzody żołądka, przepuklina i zapalenie stawów. Liście kozieradki obniżają poziom glukozy we krwi i mają właściwości przeciwbólowe. Inne właściwości przypisywane nasionom dotyczą zdolności:
- regenerujących organizm,
- usuwających toksyny,
- przeciwzapalnych,
- zwiększających libido,
- dobrze wpływających na stan skóry (łojotok, trądzik, stany zapalne, czyraki, siniaki, krwiaki).
Ziołowa herbatka z kozieradki ma działanie wzmacniające i tonizujące, jest dobra na nerwy i trawienie. Fot.123RF.com
Kozieradka – zastosowanie w kuchni
Zielone części rośliny są bardzo aromatyczne i używa się ich jako ziół w kuchni indyjskiej i tajskiej. Nasiona kozieradki są jadalne i również używane jako przyprawy. Wytwarzają olej, który jest używany do aromatyzowania masła klarowanego, sera, marynat, rumu, syropu klonowego itd. Jako przekąskę spożywa się również gotowane lub suszone nasiona zmieszane z miodem. Z mielonych suszonych kiełków powstaje orzeźwiający napój, substytut mleka.
Smak kozieradki jest lekko gorzki, z nutami przypominającymi curry. Jej nasiona można spożywać w całości, kruszone, prażone lub w dodatkach do dań z ryżu, makaronu, sosu lub gulaszu. Gdzie kupić kozieradkę? Można poszukać jej w supermarketach, albo udać się do sklepów zielarskich lub specjalizujących się w sprzedaży produktów ekologicznych. Nasiona kozieradki zwykle sprzedawane są w torebkach, które nie przekraczają 200 gramów. Można również samemu wysiać kozieradkę i poczekać aż wykiełkują pierwsze roślinki.
Kozieradka – co warto wiedzieć?
- Resztki roślinne lub całe rośliny można wykorzystać jako ekologiczny nawóz.
- Nasiona kozieradki są źródłem barwnika do ubrań w Indiach.
- W Indiach roślina ta jest nadal uprawiana na paszę dla zwierząt hodowlanych.
- Pozyskiwana z nasion oleożywica jest stosowana w perfumerii, kosmetykach i odżywkach do włosów.
- W aptekach można kupić wyciągi z kozieradki w postaci kapsułek.
- Kozieradka ma udowodniony w badaniach pozytywny wpływ na kobiecą gospodarkę hormonalną, zwłaszcza w łagodzeniu objawów menopauzy.
- Można ją wykorzystywać jako wykrztuśny lek w chorobach górnych dróg oddechowych.
Wiele dobroczynnych właściwości kozieradki sprawia, że jest traktowana nie tylko jako smaczna przyprawa, ale także ważny zasób roślinny dla ziołowych produktów zdrowotnych.
Przeczytaj również: Zaproś wiesiołka do ogrodu, a nie pożałujesz. Pomoże w leczeniu wielu dolegliwości
Wiesiołek jest rośliną, która pomaga w leczeniu wielu dolegliwości. Fot.123RF.com