Co warto wiedzieć o jeżach?
Jeże, łac. Erinaceus, to zwierzęta żyjące nocą, które wbrew pozorom nie jedzą owoców, tak jak jest to przedstawiane w książkach dla dzieci. Są największymi w Polsce ssakami owadożernymi. Ich główne pożywienie stanowią robaki ziemne, dżdżownice, ślimaki i owady, ale w jadłospisie jeży można znaleźć także drobne płazy, jaja i grzyby. Mogą zjadać także ropuchy i – co ciekawe – jadowite węże, ponieważ są niewrażliwe na ich jad, a kolczasta zbroja pomaga im pokonać śliskiego przeciwnika.
W sprzyjających warunkach jeże mogą osiągnąć od 13 do 26 cm długości oraz od 800 do 1200 g. Mają krępą budowę ciała, płaską czaszkę zakończoną ryjkiem i krótkie, zaokrąglone uszka, a ich grzbiet pokrywają kolce. Są to włosy, które składają się z keratyny, ale mają przekształconą budowę i tkwią głęboko w ciele zwierzęcia. Natomiast brzuszek jeży pokrywa jasnoszare futerko. Ssaki prowadzą samotniczy tryb życia, spotykają się wyłącznie w celach reprodukcyjnych. Ciąża trwa u nich od 40 do 58 dni, a jej rezultatem są zazwyczaj 3-4 młode osobniki.
Większość gatunków jeży żyje ok. 4-7 lat, młodsze od 2 do 4 lat. Rekordzistą wśród jeży jest osobnik, który przetrwał aż 16 wiosen.
Jeż w ogrodzie Fot. 123RF/PICSEL
W czym może pomóc jeż w ogrodzie?
Jeż jest bardzo pożytecznym zwierzęciem w ogrodzie. Dzięki temu, że jego jadłospis stanowią głównie owady, może pomóc np. w walce z inwazją nagich ślimaków oraz larw chrząszczy majowych, które w ostatnich latach opanowały polskie grządki oraz rabaty i sieją naprawdę duże spustoszenia. Jeden ssak może zjeść codziennie nawet do 200 g owadów, co z pewnością pomoże zapanować nad liczną populacją szkodników. W rezultacie rośliny, które uprawiasz, będą mogły spokojnie rosnąć i dawać plony, a ty nie będziesz musiał stosować żadnych oprysków, trutek i innych preparatów, które mogłyby wpływać negatywnie na ekosystem.
Jak zwabić jeża do ogrodu?
Jeże w ogrodach szukają nie tylko pożywienia, ale także schronienia przed zimą lub miejsca do wydania potomstwa na świat. Jeśli chcesz, żeby odwiedziły właśnie twoją przestrzeń, powinieneś zadbać o:
● Wejście – choć zwierzęta są dość małe i mogą przecisnąć się przez niewielkie szpary, nie są w stanie pokonać twardego, murowanego ogrodzenia lub ostrej siatki. Aby mogły spokojnie dostać się do środka i w razie potrzeby uciec, trzeba w płocie przy ziemi stworzyć otwór o wielkości płyty CD lub pozostawić na noc otwartą bramkę z tyłu ogrodu;
● Ciszę i spokój – obecność psów, które są naturalnym wrogiem jeży, może je odstraszać. Jeśli zależy Ci na tym, żeby mały ssak wszedł do ogrodu nocą, zamknij czworonoga w kojcu lub zabierz go do domu. Dzięki temu stworzysz leśnemu zwierzęciu bezpieczne warunki do żerowania;
● Naturalne zarośla stworzone z rodzimych gatunków – jeże nie lubią "wystawiać się" na widok drapieżników i najchętniej chowają się oraz wędrują w zaroślach, wysokich trawach czy pod krzewami. Dlatego wokół grządki warto posadzić lokalne gatunki bylin, niewielkie, rozłożyste krzewy oraz drzewa, które zapewnią ssakowi bezpieczne warunki do żerowania. Dobrze sprawdzi się także łąka kwietna!
● Obecność wody – czy wiesz, że te małe leśne zwierzęta uwielbiają wodę i potrafią pływać? Warto zapewnić im odrobinę rozrywki i stworzyć w ogrodzie małe oczko wodne. Jednocześnie należy pamiętać, aby miało ono łagodne brzegi, żeby jeże się nie potopiły.
● Naturalną kryjówkę – nie pal liści, gałązek czy słomy, tylko układaj je w jednym miejscu na kupkę. Dzięki temu stworzysz doskonałą kryjówkę dla ssaków, gdzie będą mogły schować się podczas ucieczki przed drapieżnikami lub odpocząć po wędrówce albo smacznym posiłku.
Dobrym pomysłem jest przygotowanie jeżom schronienia, w którym będą mogły spokojnie wydać na świat potomstwo lub zapaść w zimowy sen.
Jeże w ogrodzie - przygotuj dla nich schronienie Fot. 123RF/PICSEL
Jak zrobić schronienie dla jeża?
Wykonanie schronienia dla małych jeży jest dość proste. Nie wymaga dużo pracy ani nakładów finansowych – większość potrzebnych materiałów z powodzeniem znajdziesz w ogrodzie.
Aby zbudować domek dla ssaków:
● Sięgnij po drewnianą skrzynkę po owocach;
● Na krótszej ścianie zrób otwór wielkości płyty CD przy ziemi;
● Górę skrzynki okryj folią, aby nie chłonęła wody;
● Z trzech deseczek w rozmiarze ok. 12 x 12 cm zrób tunel, który będzie zasłaniać wejście i prowadzić do domku – zapobiegnie to wchodzeniu do domku nieproszonych gości;
● Po bokach skrzynki zrób otwory wentylacyjne wielkości 2 lub 5 zł;
● Włóż do środka nieco słomy i suchych liści, ale niezbyt dużo, żeby nie było ciasno, a jeż mógł spokojnie wejść do środka i się schować;
● Na górę ułóż liście lub słomę oraz gałęzie, aby domek wyglądał, jak naturalne schronienie. Pozwoli to także utrzymać wewnątrz jednostajną temperaturę.
Tak przygotowany domek ustaw w zacisznym kącie ogrodu, z dala od budy psa, drogi czy dziecięcego placu zabaw. Dobrze sprawdzi się np. miejsce koło kompostownika, ponieważ ludzie rzadko tam zaglądają.
Pamiętaj, aby schronienie dla jeża wykonywać wyłącznie w rękawiczkach! Ludzki zapach może odstraszyć zwierzę.
O czym pamiętać, gdy jeż jest w ogrodzie?
Zauważyłeś, że nocą wśród grządek cichutko żeruje jeż? To świetna wiadomość! Jednak pamiętaj, żeby pod żadnym pozorem nie przeszkadzać mu, nie świecić światła ani nie łapać go. Ssaki potrzebują ciszy i spokoju – obecność człowieka bardzo je stresuje, przez co mogą szybko uciec i nie wrócić. Dlatego skup się wyłącznie na obserwacji, najlepiej z bezpiecznej odległości.
Z kolei za dnia staraj się uważnie kosić trawę czy wyrywać chwasty. Jeż mógł się w nich schować, więc możesz zrobić mu krzywdę. Zapomnij również o wypalaniu pola! Ssaki nie zdążą uciec przed ogniem, a do tego pozbawisz je jedzenia i naturalnego schronienia.
Warto również zrezygnować ze stosowania chemii w ogrodzie, a zwłaszcza trutek na ślimaki czy insekty. Jeże po zjedzeniu zatrutego owada umierają w cierpieniu.
W domu opiekować się można jeżami pigmejskimi fot. 123RF/PICSEL
Gdzie kupić jeża?
Jeży, które można spotkać z polskich ogrodach, nie można kupić w sklepie. Są to zwierzęta objęte ścisłą ochroną, a handel nimi jest zabroniony, a wręcz karany. Jeśli napotkasz ogłoszenie o sprzedaży zwierzęcia, które zostało np. znalezione bez mamy, należy niezwłocznie zgłosić je do odpowiednich służb, które się zajmują tego typu przestępstwami. Natomiast jeśli masz takie zwierzątko, zgłoś się do Ośrodka Rehabilitacji Zwierząt. Tam specjaliści zbadają małego ssaka i wypuszczą go na wolność.
Za to z powodzeniem można kupić jeża pigmejskiego, tzw. domowego. Jest to najmniejszy gatunek jeża, jaki jest znany na świecie. Pochodzi z Afryki, gdzie z reguły prowadzi samotny tryb życia, dlatego nie należy hodować go w klatce z innym zwierzątkiem. Jest aktywny głównie nocą, przez co może czasami hałasować i przeszkadzać podczas snu. Jednak trzymany w odpowiednich warunkach z powodzeniem żyje nawet przez 11 lat. Dlatego przed zakupem jeża upewnij się, że będziesz mógł opiekować się nim przez tak długi czas.
Jeż w ogrodzie to twój przyjaciel. Stwórz mu bezpieczne i komfortowe warunki, a z pewnością odwdzięczy się i pomoże w walce ze szkodnikami. Warto być jego sprzymierzeńcem!