Pierwiosnek wyniosły: występowanie rośliny
Pierwiosnek wyniosły to wieloletnia bylina, która rośnie na górskich i wyżynnych obszarach południowej oraz środkowej Europy, a także na Zachodniej Syberii i na półwyspie bałkańskim. Pierwiosnek wyniosły porasta też tereny leśne (szczególnie lasy liściaste), wilgotne łąki, zarośla, murawy i brzegi lasu. Jego pojedyncze stanowiska znajdują się również w Polsce i innych krajach nadbałtyckich. Jest on chroniony we wszystkich naszych górskich parkach narodowych oraz rezerwatach przyrody.
Jak wygląda pierwiosnek wyniosły?
Roślina osiąga wysokość do 30-40 cm. Jej kwiaty złożone są z pięciu zrośniętych ze sobą płatków w jasnożółtym lub słomkowym kolorze o owłosionych szypułkach, choć zdarzają się również odmiany wielobarwne. Kwiaty osadzone są po kilka-kilkanaście sztuk na szczycie pędu, a ich średnica wynosi ok. 2,5 cm. Pierwiosnek wyniosły ma duże, pomarszczone, jajowate lub podłużne liście o grubym ogonku, wyrastające z przyziemnej różyczki. Owocem rośliny jest torebka, w której znajduje się mnóstwo drobnych, płaskich nasion.
Wymagania, wysiew i uprawa pierwiosnka wyniosłego
Uprawa pierwiosnka wyniosłego najlepiej udaje się na stanowiskach w półcieniu. Lubi on średnio próchniczą, żyzną, przepuszczalną, bogatą w składniki odżywcze, gliniastą, stale wilgotną i niezbyt piaszczystą glebę. Źle znosi przesuszenie podłoża. Pierwiosnek wyniosły jest rośliną wapniolubną.
Oprócz terenów górskich chętnie porasta skalniaki. Najpiękniej i najdłużej kwitnie w temperaturze 8-12 stopni Celsjusza lub nieco wyższej. Roślina nie toleruje mrozu – na zimę należy przykryć ją gałązkami iglaków. Wysiew pierwiosnka wyniosłego odbywa się standardowo, poprzez nasiona (jesienią, po zbiorze) lub przez podział pierwiosnka (po kwitnieniu).
Lecznicze i inne właściwości pierwiosnka wyniosłego
Korzenie i kwiaty pierwiosnka wyniosłego wykorzystuje się jako surowiec zielarski. Zbiór korzeni przeprowadza się jesienią, a następnie suszy je w temp. 40-50 st. C. Kwiaty i kłącza zawierają wiele cennych substancji, między innymi glikozydy, saponiny, garbniki oraz olejki eteryczne. Pierwiosnek wyniosły działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Napar z korzeni i kwiatów pierwiosnka pomaga zwalczać przeziębienie, kaszel i inne dolegliwości dróg oddechowych, w tym stany zapalne.
Pierwiosnek jest też rośliną typowo ozdobną. Obsadza się nim rabaty i ogrody skalne. Sadzi się go też w grupach wśród drzew. Niektóre odmiany można uprawiać również w doniczkach w mieszkaniu.
Stanowisko: Półcieniste
Wilgotność: Podłoże umiarkowanie wilgotne, podłoże wilgotne
Roślina ozdobna z: Kwiaty
Podlewanie: Umiarkowane
Wysokość: 0,2-0,5 m
Pokrój: Wzniesiony
Termin kwitnienia: Kwiecień, maj, czerwiec
Zimozielone: nie