Spis treści:
- Rokitnik zwyczajny - charakterystyka
- Odmiany rokitnika
- Jak uprawiać rokitnik
- Zastosowanie rokitnika
- Właściwości lecznicze rokitnika
Rokitnik zwyczajny na szeroką skalę uprawiany jest m.in. w Rosji, Estonii oraz Rumunii. Wyglądem może przypominać gatunki krzaczastych wierzb. Męskie okazy rokitnika zwyczajnego są gęstsze od żeńskich. Przyjmują zwykle formę rozgałęzionego krzewu, choć zdarzają się też drzewa osiągające nawet 10 metrów wysokości. Pień tej rośliny ma do 30 cm średnicy, a jego korowina ma najczęściej barwę ciemnobrunatną, choć sporadycznie zdarzają się też przypadki jasne lub czarne.
Młode gałęzie rokitnika mają złocisto-miedziany kolor i niewielkie pączki, starsze – zmieniają barwę na srebrzystoszarą. Na końcach młodych pędów rośliny znajdują się ostre ciernie. Liście rokitnika są wąskie, lancetowate, mają krótkie ogonki i przypominają nieco liście wierzby rokity. Pokryte są miękkimi, srebrzystymi włoskami. Z wierzchu są koloru szarozielonego, a ich spód jest srebrzysty. Osiągają długość do 7 cm, a ich cechą charakterystyczną są lekko podwinięte brzegi.
Rokitnik zwyczajny jest rośliną dwupienną. Jej słupkowe kwiaty rosną pojedynczo, natomiast kwiaty pręcikowe występują w pęczkach liczących od 2 do 5 sztuk. Męskie okazy charakteryzują się szyszkowatymi pąkami – większymi i liczniejszymi od kwiatów żeńskich. Te ostatnie mają kształt sercowaty i rozwijają się w szypułkach mierzących 0,5 cm.
Rokitnik zwyczajny ma jednonasienne niełupki, rozwijające się pojedynczo w zamkniętej ścianie zalążni. Rosną na szypułkach o długości ok. 10 mm. Dojrzałe owoce rośliny mają kulisty kształt, czerwony lub pomarańczowy kolor i ważą maksymalnie 1 gram. Co ciekawe, owoce rokitnika mają lekko ananasowy smak, dlatego nazywane są rosyjskim ananasem.
Przeczytaj również: Owoce pełne witamin. Odkryj wielozadaniowe właściwości rokitnika
Odmiany rokitnika
Na polskim rynku dostępnych jest wiele ciekawych odmian rokitnika, które różnią się od siebie rozmiarem owoców oraz walorami smakowymi. Do najpopularniejszych zalicza się m.in.:
- Botaniczeskaja - odmiana wyjątkowo plenna, zazwyczaj wykorzystywana do celów handlowych, charakteryzuje się czerwono-pomarańczowymi, podłużnymi owocami o subtelnym smaku.
- Podruga - odmiana średnia, posiada duże, owalne, pomarańczowe owoce o słodko-kwaśnym smaku, które doskonale nadają się na przetwory.
- Wielikan - odmiana bezkolczasta o dużych, jasnopomarańczowych owocach o słodko-kwaśnym smaku.
Największym uznaniem jednak cieszy się rokitnik syberyjski, zwany też złotem Syberii. Z jego owoców wytwarza się m.in. olej rokitnikowy syberyjski - zawierający dużą ilość nienasyconych kwasów omega-3 i omega-6, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
Jak uprawiać rokitnik
Rokitnik zwyczajny rośnie wyjątkowo powoli – po pięciu latach od wykiełkowania zwykle nie przekracza metra wysokości. Zdrowe, wieloletnie rośliny, są w stanie osiągnąć rozmiary dużego, bardzo rozgałęzionego krzewu lub (rzadziej) niewielkiego drzewka.
Uprawa rokitnika zwyczajnego jest dość łatwa – nie jest on bardzo wymagający. Może rosnąć w glebach różnego rodzaju, jest odporny na ich lekkie zasolenie i nie przeszkadzają mu niskie temperatury. Jego system korzeniowy dostosowuje się do warunków: w miejscach wilgotnych nie rozrasta się zbyt mocno, a na terenach suchych bardzo się rozbudowuje. Aby rokitniki zdrowo się rozwijały i dawały jak najwięcej owoców, warto jednak zapewnić im idealne warunki.
- Ziemia
Roślina ta najlepiej czuje się w przewiewnych i lekkich glebach o znacznym poziomie wilgotności, których odczyn wynosi od 5,1 do 7,8 pH.
- Stanowisko
Niezależnie od odmiany rokitnik preferuje stanowiska dobrze nasłonecznione, osłonięte od wiatru. Nie służą mu natomiast miejsca zacienione. Rokitnik zwyczajny dobrze radzi sobie z zanieczyszczeniami powietrza, dlatego szczególnie polecany jest do uprawy miejskiej. System korzeniowy tej rośliny jest dość płytki, dlatego regularnie odchwaszczaj miejsce przeznaczone na jej uprawę.
Pamiętaj także, by nie ingerować w glebę zbyt głęboko i nie uszkodzić podziemnych części rośliny. Skrupulatne odchwaszczanie jest szczególnie istotne przez pierwsze 3–4 lata uprawy. Po tym czasie możesz się już skupić głównie na spulchnianiu gleby (nie głębiej niż 5–15 cm).
- Przycinanie
Zaraz po posadzeniu rokitnika w ogrodzie zaleca się przeprowadzić cięcie formujące, skracając pędy tuż nad pierwszym pąkiem. Zabieg ten przeprowadza się wczesną wiosną, w celu uzyskania pożądanej formy pokrojowej krzewu i przeprowadza się go jedynie w pierwszych latach po posadzeniu. Należy pamiętać o tym, że rokitnik źle znosi sezonowe przycinanie. Po cięciu długo się regeneruje i wolno odrasta, dlatego też zabieg ten ogranicza się jedynie do usunięcia uszkodzonych bądź porażonych pędów.
- Podlewanie
Przez pierwszy rok po posadzeniu roślinę trzeba regularnie i obficie podlewać. W późniejszych latach nie jest to już konieczne, krzew należy nawadniać jedynie w okresach długotrwałej suszy.
- Nawożenie
Rokitnik nie wymaga nawożenia. Zamiast tego należy regularnie spulchniać i odchwaszczać ziemię wokół krzewów. Zabieg ten ułatwi wnikanie do gruntu wody i tlenu, zapewniając roślinom optymalne warunki do wzrostu.
- Sadzenie
Planując posadzenie rokitnika w ogrodzie, należy pamiętać o tym, że jest on rośliną dwupienną. Oznacza to, że istnieją zarówno egzemplarze męskie, jak i żeńskie. Przyjęło się, że na sześć krzewów żeńskich powinien przypadać jeden męski, co gwarantuje uzyskanie obfitych plonów. Wybierając sadzonki rokitnika, warto zadbać o to, aby pochodziły one z dobrego źródła.
Kiedy sadzić rokitnik? Roślinę najlepiej jest sadzić do gruntu jesienią, zachowując 1-2 metrowe odstępy pomiędzy sadzonkami, co umożliwi im swobodny rozrost. W sprzyjających warunkach po ok. 3-4 latach od posadzenia roślina zaczyna owocować.
- Rozmnażanie
Do wysiewania rokitnika zwyczajnego możesz używać zarówno dojrzałych nasion (pozyskiwanych w sierpniu i we wrześniu), jak i tych zebranych pod koniec zimy i zaraz po wysiewach. Jeszcze przed wysianiem pamiętaj o oczyszczeniu nasion z owocu oraz lekkim podsuszeniu. Nasiona możesz przechowywać przez całą zimę. Przed wysiewem wymagać będą jednak stratyfikacji trwającej od 2 do 3 miesięcy. Najlepsze kiełkowanie uzyskasz, gdy umieścisz je w ziemi na głębokości 1–2 cm.
Rokitnik zwyczajny możesz także rozmnażać metodą wegetatywną, przez odrosty i za pomocą sadzonek korzeniowych lub pędowych. Zalecane jest sadzenie roślin młodych, które mają nie więcej niż dwa lata – starsze osobniki źle znoszą przesadzanie. Sadzonki umieszcza się w ziemi pionowo, wkładając szyję korzeniową do gleby na głębokość 7–15 cm. Najlepszy czas na wykonanie tego zabiegu to wczesna wiosna lub druga połowa października.
- Owocowanie
Owoce rokitnika dojrzewają na przełomie września i października. Kształtem i wielkością przypominają one borówki, jednak wyróżnia je żółto-pomarańczowy kolor. Jeśli nie zostaną zebrane z drzewa, to utrzymują się na nim nawet przez całą zimę.
Owoce rokitnika dojrzewają na jesień. Fot. 123RF/PICSEL
Zastosowanie rokitnika
Rokitniki zwyczajne mają wiele różnych zastosowań. Często zasadzane są wzdłuż morskich brzegów, np. na wydmach i skarpach, by je umacniać i chronić przed erozją. Dobrze sprawdzają się również jako pasy zarośli wiatrochronnych, a także jako naturalny płot zatrzymujący proces nawiewania piasku. Wysoka tolerancja rokitnika na różne rodzaje gleby wykorzystywana jest też do rekultywacji terenów pokopalnianych i poprzemysłowych. Zadaniem rośliny jest wtedy wzbogacanie gruntu w warstwę próchniczną i związki azotu.
Rokitniki zwyczajne uprawiane są także jako rośliny ozdobne, głównie ze względu na barwne owoce kontrastując ze srebrzystymi liśćmi. Krzaczasty wygląd tych roślin wykorzystywany bywa do formowania niestrzyżonych żywopłotów i zaroślowych szpalerów. Wyjątkowo dobrze prezentują się w parkach czy na osiedlowych skwerach.
Owoce rokitnika zwyczajnego są jadalne (nawet na surowo). Obecnie coraz większym powodzeniem cieszą się przyrządzane z nich przetwory, np. galaretki, dżemy czy przeciery. Owoce mają intensywny zapach i kwaśny smak, przez co w Polsce zarzucano im kiedyś nawet szkodliwość dla zdrowia. Po przetworzeniu stają się delikatnie kwaskowe, a drażniący zapach znika. Można stosować je jako podstawę napojów alkoholowych, np. win, nalewek czy likierów.
Przeczytaj również: Pomaga na odchudzanie i kaszel. Dlaczego warto mieć w ogrodzie rokitnik?
Właściwości lecznicze rokitnika
To nie koniec listy zalet, jakie ma rokitnik. Właściwości lecznicze tej rośliny są znane od bardzo dawna. Stosowana jest m.in. w tradycyjnym i ludowym lecznictwie w Tybecie oraz Mongolii. Rokitnik zawiera kwas askorbinowy (dzięki czemu ma działanie antyoksydacyjne), a także alkaloidy, taniny, sterole, polifenole czy karotenoidy. Dla porównania zawartość witaminy C w rokitniku jest 10 razy większa niż w pomarańczy. Uznaje się go za środek zapobiegający nowotworom, a zawarte w nim nienasycone kwasy tłuszczowe korzystnie wpływają na pracę serca (zapobiegają chorobom i wspomagają układ sercowo-naczyniowy). Dodatkowo zawarte w roślinie flawonoidy wspomagają walkę z nadciśnieniem, cholesterolem, hiperlipidemią i hiperinsulinemią.
Co jeszcze potrafi rokitnik? Olej rokitnikowy używany jest jako środek na oparzenia, odmrożenia, wypryski i inne uszkodzenia skóry i błon śluzowych. Stosowanie go jest też zalecane przy niedoborze witaminy A. Owoce rokitnika często stosuje się jako zamiennik tranu. Doskonale nadają się do przyrządzania koncentratów witaminowych, a stosować je można również zapobiegawczo – na przykład w celu wzmocnienia odporności w okresie jesienno-zimowym.
Jak widać, rokitnik zwyczajny ma długą listę zalet, a jego uprawa może przynieść wiele korzyści. Jeśli masz nieco więcej miejsca w swoim ogródku i szukasz przydatnej rośliny, która nie wymaga zbyt wiele uwagi, to trafiłeś idealnie.
Przeczytaj również: Apteka w ogrodzie: Wrzos. Uspokaja, zabija bakterie, łagodzi problemy z żołądkiem