Z tego artykułu dowiesz się:
- Jak i kiedy kwitnie żywokost
- Jakie jest lecznicze działanie żywokostu
- Jak stosować maści i nalewki z żywokostu
- Jak stosować gnojówkę z żywokostu
Jak wygląda żywokost lekarski?
Żywokost lekarski (Symphytum officinale), potocznie zwany też kosztywałem, jest dosyć pospolitą rośliną występującą powszechnie w Polsce i Europie, a także w Azji Środkowej, a nawet na Syberii. Ta należąca do rodziny ogórecznikowatych wieloletnia bylina bywa od wieków używana w celach leczniczych. Bylina posiada kanciastą łodygę dochodzącą do 1 m wysokości. Rozgałęzia się u góry. Na całej długości posiada szorstkie i kłujące owłosienie, dlatego pamiętaj, aby zabezpieczyć dłonie, zbierając żywokost. Liście byliny są długie i lancetowate o długości do 25 cm. Na swojej powierzchni również posiadają szorstkie włoski. Kwiat żywokostu ma wyraźny, fioletowopurpurowy kolor, rzadziej kremowy lub biały.
Kiedy i gdzie kwitnie żywokost lekarski?
Żywokost lekarski kwitnie od maja do czerwca, a często nawet do sierpnia lub września. Przyjazne mu środowisko to obrzeża jezior i wolno płynących strumieni, podmokłe łąki i lasy, a także zarośla i rowy. Lubi gleby wilgotne i żyzne, gdzie poziom wód gruntowych jest wysoki. Na torfowych i glejowych glebach także bardzo dobrze rozwija się żywokost. Roślina doskonale przystosowuje się do nowych warunków, jeżeli ma tylko dostateczną ilość wilgoci.
Lecznicze działanie żywokostu
Żywokost lekarski to roślina o wielu prozdrowotnych właściwościach, jednak bardzo istotne jest jej właściwe użycie. Zawiera ona bowiem, oprócz dobroczynnych składników, także silne toksyny. Nie możesz wykorzystywać jej więc do użytku wewnętrznego. W przeszłości wprawdzie leczono za pomocą tego zioła choroby żołądka i jelit, jednak badania wykazały, że obecne w roślinie substancje toksyczne mogą powodować uszkodzenia wątroby i płuc, a nawet prowadzić do powstawania nowotworów.
Nalewek z żywokostu nie wolno spożywać. Nadają się wyłącznie do użytku zewnętrznego Fot. 123RF/PICSEL
Maści i nalewki z żywokostu
Inaczej wygląda sprawa z maściami, które uzyskuje się z korzenia żywokostu. Odpowiedni korzeń najlepiej pobrać w drugim lub trzecim roku wegetacji rośliny. W środku korzeń ma kremową barwę, na zewnątrz jest natomiast czarny. Zanim użyjesz go do przygotowania maści, musisz go dobrze wysuszyć. Możesz też wykonać nalewkę do smarowania. Żywokost zawiera w swoim składzie takie prozdrowotne substancje, jak śluzy, garbniki, olejki eteryczne, a także alantoninę, krzemionkę, asperginę i sole mineralne. Posiada też dużo witaminy C, skrobi i kwasu rozmarynowego oraz kawowego.
Jak rozpoznać żywokost bulwiasty?
Oprócz żywokostu lekarskiego na terenie Polski występują też trzy inne gatunki należące do rodzaju żywokost. Jednym z nich jest żywokost bulwiasty (Symphytum tuberosum). Najłatwiej spotkać go w Sudetach, Karpatach, na Nizinie Śląskiej, w Kotlinie Sandomierskiej i na południu kraju. Gatunek ten mierzy od 15 do 50 cm wysokości. Kłącze jest płożące, z bulwiastymi zgrubieniami, a cała łodyga pokryta jest włoskami. Kwiaty żywokostu bulwiastego w postaci zwisających kwiatostanów mają barwę jasnożółtą. Lubi tereny podmokłe oraz wykorzystywany jest w ziołolecznictwie, kosmetyce, a także jako roślina ozdobna.
Inne gatunki żywokostu
Chociaż w Polsce dziko występują tylko cztery gatunki żywokostu, to w sprzedaży możesz też spotkać ich więcej. W ogrodzie ładnie prezentuje się żywokost sercowaty o kremowych i żółtych kwiatach, który jest w Polsce rodzimym gatunkiem. Inne przykłady to:
- żywokost wielokwiatowy (wysokość do 50 cm, w zależności od odmiany białe, żółte lub jasnoniebieskie kwiaty),
- żywokost uplandzki (wysokość do 50 cm, żółtozłociste liście i fioletowe kwiaty),
- żywokost czerwony (wysokość do 50 cm, kwiaty czerwone z różowymi odcieniami),
- żywokost kaukaski (wysokość do 90 cm, pączki o różowym zabarwieniu, kwiaty w lazurowym odcieniu niebieskiego).
Gnojówka z żywokostu – świetny nawóz do ogródka
Żywokost lekarski oraz bulwiasty doskonale sprawdzają się jako kompost i baza naturalnego nawozu. Gnojówka z żywokostu jest prosta do przygotowania. Przy zbieraniu rośliny używaj rękawiczek, najlepiej gumowych, gdyż ochronią twoje ręce przed kłującymi włoskami. Potrzeba około 1 kg świeżego żywokostu – wybieraj młode pędy z kwiatami i liśćmi. Nie musisz rozdrabniać rośliny. Następnie zalej ścięte rośliny 10 litrami wody. Całość odstaw na kilka tygodni (w zależności od pogody może to być od 2 do 4 tygodni). Po kilku dniach rozpocznie się fermentacja. To dobry moment, aby zamieszać całość np. patykiem.
Do czego używać gnojówki z żywokostu?
Gdy gnojówka będzie już gotowa, możesz ją z powodzeniem zastosować do licznych prac ogrodniczych. Do nawożenia warto użyć gnojówki rozcieńczonej w proporcjach 1:5. Możesz ją używać m.in. przy uprawie: pomidorów, papryki, bakłażanów, kwiatów, krzewów i drzew owocowych. Innym zastosowaniem gnojówki jest regeneracja gleby. Tutaj najlepiej zastosować proporcje 1:3 i nawozić ziemię przed sadzeniem roślin.
Rozcieńczenie gnojówki w proporcjach 1:10 to z kolei dobry sposób na zwalczenie mszycy. Takim roztworem opryskuj np. bób, kapustę czy marchew. Główną zaletą żywokostu jako kompostu jest duża zawartość azotu oraz potasu. Młode rośliny są bogatsze w pierwszy z pierwiastków, kwitnące zaś w drugi. Dodatkowo gnojówka z żywokostu zawiera szczepy bakterii wspomagające procesy glebowe i tworzące próchnicę.
Żywokost uprawiany w ogrodzie nie ma zbyt wielu wymagań Fot. 123RF/PICSEL
Jak sadzić żywokost lekarski w ogrodzie?
Niewątpliwie żywokost lekarski jest z wielu powodów rośliną, którą warto mieć w swoim przydomowym ogrodzie. Często sadzi się go także jako roślinę ozdobną. Do typowo ozdobnych odmian należą m.in. żywokost “Aureum”, “Argenteum” czy “Purpureum”. Możesz też zasadzić bardziej pospolite gatunki, jeśli chcesz wzbogacić rabatę o żywokost. Jak wygląda uprawa tej rośliny? Bylina potrzebuje wilgotnej gleby, jednak co do samej jej jakości nie ma wielkich wymagań. Podobnie z ilością światła słonecznego. Roślina równie dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych, półcienistych i cienistych. Jeżeli jednak chcesz mieć okazałe rośliny, musisz przed posadzeniem użyźnić glebę kompostem.
Samosiejki żywokostu
Mankamentem uprawy ogrodowej tej rośliny może być jej samosiewność. W jej efekcie gatunek ten czasem rozprzestrzenia się po całym ogrodzie. Można wręcz powiedzieć, że łatwiej posadzić, niż usunąć żywokost. Nasiona roznoszone są nie tylko przez wiatr, ale też przez owady, zwłaszcza trzmiele, pszczoły i mrówki. Jeśli samosiewność nie stanowi dla ciebie problemu, to oprócz rozmnażania przez wysiew nasion możesz też uzyskać nowe sadzonki przez podział rośliny. Jest jeszcze jeden sposób na żywokost. Sadzonki korzeniowe to łatwa i niewymagająca metoda, dzięki której szybko uzyskasz pożądany efekt w postaci byliny.
Nie w każdym przypadku warto stosować żywokost. Zastosowania tej byliny są jednak liczne i jeżeli używasz go, jak należy, to zyskujesz nie tylko ciekawą roślinę ozdobną, ale też źródło wielu wartościowych substancji.
Jemioła - właściwości lecznicze nietypowej rośliny na INTERIA.TV.