Spis treści:
- Kolendra siewna – charakterystyka
- Właściwości kolendry
- Kolendra – uprawa w domu i w ogrodzie
- Kiedy zbierać owoce?
- Co czyha na kolendrę?
- Uprawa kolendry w systemie ekologicznym
Kolendra siewna – charakterystyka
Kolendra siewna (Coriandrum sativum L.) to jednoroczna i miododajna roślina z rodziny selerowatych o śródziemnomorskim pochodzeniu. Rośnie na żyznych, przepuszczalnych podłożach i osiąga od 30 do 70 cm wysokości (w okresie kwitnienia nawet do 140 cm). Liście mogą przypominać nieco natkę pietruszki, jednak bardzo łatwo można je odróżnić. Kwitnie białymi lub różowymi kwiatami od czerwca do lipca. Owoce kolendry są kuliste, nieowłosione i suche. Niedojrzałe cechują się zieloną barwą. Przed dojrzewaniem stają się różowe, a z biegiem czasu nabierają brunatnego lub jasnobrunatnego koloru. Co zaskakujące, w przeciwieństwie do mocnego i przyjemnego aromatu dojrzałych owoców, pędy kolendry wydzielają zapach… pluskiew. Stąd też prawdopodobnie wzięła się jej potoczna nazwa: koper pluskwiany. Kształt i wielkość owoców oraz smak liści różnią się w zależności od kraju, z którego pochodzi dana odmiana kolendry. W Polsce uprawiana jest prawie wyłącznie ta drobnoowocowa.
Kolendra powszechnie używana jest jako dodatek do zup, potraw z roślin strączkowych, jaj, ryb, drobiu. Fot.123RF.com
Właściwości kolendry
Dojrzałe owoce kolendry (zwane inaczej ziarnami lub nasionami) mają przyjemny zapach i słodkawy, nieco pikantny smak. Po ususzeniu, owoce te stanowią składnik mieszanek przypraw, takich jak np. chutney, curry, garam masala i tandoori masala. Kolendra siewna została doceniona nie tylko w kuchni indyjskiej, tajskiej, chińskiej, marokańskiej, meksykańskiej, ale nawet greckiej, portugalskiej czy gruzińskiej.
Powszechnie używana jest jako dodatek do zup, potraw z roślin strączkowych, jaj, ryb, drobiu. Ponadto jest wprost idealna do marynowania ogórków, wyrobu wędlin, etc. Dobrze sprawdza się nawet jako dodatek do piwa (Witbier), wina, wódki czy likieru. W Azji Południowo-Wschodniej w przyrządzanych daniach spotyka się także korzenie kolendry, charakteryzujące się bardziej intensywnymi walorami smakowymi. Również świeże ziele, a dokładniej liście kolendry mogą być doskonałą przyprawą. W Ameryce nazywa się je cilantro i stosuje się m.in. do meksykańskiej salsy.
Nie tylko w kuchni
Choć kolendra słynie głównie z zastosowań kulinarnych, nie można zapomnieć o jej dobroczynnych właściwościach wykorzystywanych w lecznictwie i kosmetyce (jako środek zapachowy np. mydeł). Wspiera działania grzybo- i bakteriobójcze. Obecnie stanowi składnik złożonych preparatów i mieszanek ziołowych, które pomagają zwalczać:
- pasożyty jelitowe,
- łagodzić bóle stawów czy reumatyzm.
Zbiór owoców kolendry siewnej powinien odbywać się na przełomie lipca i sierpnia. Fot.123RF.com
Olejek kolendrowy zawiera linalol wspierający działania rozkurczowe. Dzięki temu wspomaga poprawę perystaltyki jelit, ułatwia przepływ żółci i soku trzustkowego do światła dwunastnicy, a tym samym zmniejsza wzdęcia i niestrawność. Pomaga również stymulować wydzielanie soku żołądkowego i zwiększać apetyt. Nie można również pominąć jej nektarowego potencjału i ogromnego wkładu w poprawę bazy pokarmowej pszczoły miodnej. W polskich warunkach pszczoły mogą zebrać nawet 150 kg miodu z 1 hektara uprawy kolendry siewnej!
Kolendra – uprawa w domu i w ogrodzie
Ze względu na ogrom zalet, warto zaprosić to wspaniałe ziele do swojego domu. Jeżeli chcesz uprawiać kolendrę w doniczce, możesz wysiać ją w dowolnej porze roku. Najlepiej powtarzać wysiew co 6-8 tygodni, aby móc cieszyć się aromatycznym ziołem przez cały rok. Roślina lubi ciepłe i nasłonecznione stanowiska, jednak latem (zwłaszcza, jeśli stoi na parapecie) warto zapewnić jej trochę cienia. Doniczka do parapetowej uprawy kolendry nie musi być duża – doskonale sprawdzi się taka o średnicy 15-30 cm. Myśląc z kolei o kolendrze w ogrodzie, należy wysiać ją do lekkiej i próchniczej gleby. Najlepiej zrobić to wczesną wiosną, do połowy kwietnia, w rowkach o głębokości 1-1,5 cm w próchnicznej, lekkiej ziemi. Jednocześnie dobrze jest zachować 30 cm odległości pomiędzy kolejnymi rzędami. W celu wydłużenia plonowania zaleca się ponawianie wysiewu co 3 tygodnie, aż do sierpnia.
Ze względu na bardzo korzystne efekty przy uprawach współrzędnych, warto rozważyć posadzenie kolendry w jednym zagonie z innymi roślinami. Wspomaga ona plonowanie marchwi i anyżu, pomaga ograniczać populację mszyc na kapuście i wspiera wzrost liczebności naturalnych ich wrogów na sałacie. Trzeba jednak pamiętać o rozważnym doborze sąsiedztwa, gdyż na niektóre rośliny, takie jak koper ogrodowy czy włoski, może wpływać negatywnie (hamuje zawiązywanie się ich nasion).
Kiedy zbierać owoce?
Zbiór owoców kolendry siewnej powinien odbywać się na przełomie lipca i sierpnia, w pogodny dzień (rano lub wieczorem). Ich dojrzewanie jest nierównomierne, dlatego dobrze jest rozpoczynać zbiory już wtedy, gdy pierwsze owoce nabiorą jasnobrunatnego koloru. Łodygi ścina się najlepiej przy pomocy ostrego noża. Następnie wystarczy związać je w snopki i wysuszyć.
Co czyha na kolendrę?
Kolendra jest rośliną dość podatną na choroby grzybowe łodyg, kwiatów, korzeni i siewek. Czynnikami sprzyjającymi są wysoka wilgotność i duża ilość azotu w glebie. Ziele to mogą dotknąć takie choroby i szkodniki jak:
- chwościk kolendry (Cercospora coriandri Rajch),
- choroby zgorzelowe (Pythium spp., Rhizoctonia solani),
- mączniak (Erisyphe heraklei DC.),
- plamistość liści (Pseudomonas syringae pv. coriandricola),
- miękka zgnilizna (Erwinia carotovora, Erwinia chrysanthemi, Pseudomonas marginalia),
- nicienie,
- zmieniki (zwłaszcza zmienik złocieniowiec),
- mszyce (np. mszyca wierzbowo - marchwiana),
- larwy i gąsienice motyli (np. rolnic).
Uprawa kolendry w systemie ekologicznym
Dbasz o swój niewielki ekosystem w ogrodzie i nie stosujesz syntetycznych nawozów, fungicydów lub herbicydów? W przypadku kolendry siewnej nie musisz z tego rezygnować. Stosując odpowiednią agrotechnikę, z powodzeniem możesz uprawiać ją w sposób ekologiczny, uzyskując podobną ilość plonów i zachowując jej lecznicze oraz spożywcze właściwości. Podstawowymi wymaganiami są:
- żyzna gleba o odczynie obojętnym (pH 6,5-7,0), bogata w wapń, nieskażona odpadami przemysłowymi i/lub metalami ciężkimi,
- stanowisko słoneczne, osłonięte od wiatru wysoko rosnącymi roślinami (np. słonecznikiem),
- wolna od zanieczyszczeń woda do podlewania,
- używanie materiałów organicznych, nawozów pochodzących z ekologicznej produkcji zwierzęcej, nieprzetworzonych przemysłowo nawozów mineralnych pochodzenia naturalnego,
- odpowiedni płodozmian (przedplonem nie powinny być inne rośliny z rodziny selerowatych, jak np. kminek, marchew bądź anyż).
Nasiona kolendry powinny być wysiewane bezpośrednio do wilgotnej ziemi w okresie od końca marca do połowy kwietnia, gdy tylko ustąpią mrozy. Jakiekolwiek opóźnienie wysiewu może skutkować chorobą roślin lub mniejszym zbiorem. W czasie sezonu wegetacyjnego dobrze jest spulchniać glebę (choćby ręcznie) i często usuwać chwasty oraz rośliny zaatakowane przez szkodniki. W celu stymulacji wzrostu kolendry i równoczesnego ograniczenia występowania chorób, w tym nieproszonych gości, zaleca się co najmniej 3-krotną aplikację środków biologicznych co 14-21 dni.