fot. 123RF/PICSEL
Czarny bez (Sambucus nigra) to pospolicie występująca w Polsce roślina należąca do rodziny piżmaczkowatych. Znany jest również jako bez lekarski oraz bzowina, nie należy go jedynak mylić czy wiązać z kwitnącym w maju lilakiem. Osiąga rozmiary wysokiego krzewu lub niskiego drzewa, a jego gęste pędy są łukowato wygięte. Liście rośliny są lancetowate, intensywnie zielone, duże, wyraźnie ząbkowane na brzeżkach. Od maja do lipca kwieci się drobnymi, kremowymi kwiatkami zebranymi w baldachogrona o lekkim, ale nieprzyjemnym zapachu. Owoce dojrzewają z końcówką sierpnia i można je zbierać we wrześniu i październiku.
Czarny bez jest wyjątkowo prosty w uprawie, doskonale adaptuje się do różnych warunków. Dobrze radzi sobie na stanowiskach słonecznych i półcienistych; toleruje duże zanieczyszczenie powietrza. Ma niewysokie wymagania glebowe, chociaż preferuje żyzne, wilgotne i przepuszczalne gleby, bogate w azot i wapń. Często rośnie dziko i rozsiewa się, dlatego bywa uznawany jak chwast. Jest rośliną wskaźnikową – porasta gleby bogate w azot. Dobrze znosi zimy i rzadko przemarza.
fot. 123RF/PICSEL
Jak uprawiać czarny bez w ogrodzie?
Uprawa czarnego bzu nie nastręcza większych trudności. Roślinę na stałym miejscu sadzi się wiosną lub jesienią, w glebie wzbogaconej kompostem. Młody okaz do roku po posadzeniu należy podlewać obficie i regularnie. Warto też wzbogacić pielęgnację czarnego bzu o nawozy organiczne, stosowane przed i po zakończeniu kwitnienia. Cięcie krzewu nie jest wymagane, jednak dzięki niemu roślina zyskuje ładniejszy pokrój i zwiększa plonowanie.
Krzew jest odporny na niesprzyjające warunki, jednak czasem atakują go choroby i szkodniki, zwykle mszyce. Jeśli uprawiamy go dla owoców, dobrze opryskiwać ją gnojówkami z pokrzywy lub skrzypu polnego oraz czosnku – zobacz przepisy na naturalne opryski do roślin.
fot. 123RF/PICSEL
Zastosowania czarnego bzu
Czarny bez jest chętnie wykorzystywany w ziołolecznictwie i przemyśle kosmetycznym. Dawniej nazywano go "apteczką Pana Boga” i uważano, że leczy nawet 99 różnych chorób. Wywary i przetwory z czarnego bzu stosowano do leczenia przeziębień, łagodzenia dolegliwości brzusznych oraz uśmierzania bólu różnego pochodzenia.
Surowcem zielarskim są zarówno kwiaty, jak i owoce czarnego bzu. Zawierają one wiele cennych składników: polifenole, flawonoidy, garbniki, sole mineralne. Napar z suszonych kwiatów działa napotnie, przeciwbólowo i moczopędnie. Zaleca się ją pić w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych i przy trądziku.
Poza naparem z kwiatów czarnego bzu można przygotować też syrop. Zebrane kwiaty należy zalać syropem cukrowym przygotowanym z 1 kg cukru i 1 l wody. Nastaw odstawiamy na dwa dni w ciemne miejsce.
Jak zbierać kwiaty czarnego bzu?
Kwiaty czarnego bzu zbieramy od maja do lipca, w słoneczne dni, najlepiej rankiem. Nożykiem odcinamy je od pędów. Następnie grupujemy je w bukieciki i zawieszamy w ciepłym i przewiewnym miejscu do wysuszenia.
Przetwory z owoców czarnego bzu
Owoce czarnego bzu bogate są w witaminy A, C, witaminy z grupy B, cholinę, potas oraz kwasy organiczne. Pozyskiwane z nich ekstrakty i oleje są często stosowane w kosmetykach dla cer suchych, dojrzałych i naczynkowych oraz produktach antycellulitowych, ponieważ wzmacniają naczynka krwionośne, wzmacniają i napinają zwiotczałą skórę. Olej z pestek czarnego bzu wspomaga też łagodzenie bólu reumatycznego – można wykonywać nim lecznicze masaże. Z owoców czarnego bzu przygotować można dżemy, soki i nalewki.
Uwaga! Niedojrzałe owoce czarnego bzu zawierają niebezpieczny dla zdrowia kwas pruski i są trujące. Najlepiej zbierać je we wrześniu i październiku.
Krzewów czarnego bzu lepiej nie sadzić w pobliżu parkingów, czy przy domach bez garażu. Owoce tych roślin są pokarmem dla wielu ptaków i odpowiadają za ciemne zabarwienie odchodów zwierząt, które później szpecą i brudzą m.in. karoserię samochodu.
Deccoria.pl