Spis treści:
- Czarny bez — charakterystyka
- Czarny bez — uprawa i pielęgnacja
- Kiedy zbierać kwiaty i owoce czarnego bzu?
- Czarny bez – co zawiera?
- Czarny bez w kuchni
- Syrop z czarnego bzu. Jak go zrobić i na co pomaga?
- Jak przygotować sok z czarnego bzu?
Czarny bez — charakterystyka
Bez czarny jest krzewem z rodziny piżmaczkowatych (łac. Adoxaceae). Jest szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie. W warunkach naturalnych może osiągać nawet 10 m wysokości, natomiast w ogrodzie jest to zazwyczaj od 2 do 4 m.
Główne pędy krzewu są silnie wzniesione, podczas gdy boczne wyginają się łukowato na zewnątrz. Młode mają kolor zielony, natomiast im są one starsze, tym bardziej szare i spękane. Środek gałęzi jest biały i lekko gąbczasty.
Z pędów wyrastają nieparzysto-pierzastozłożone liście o ostro piłkowanych krawędziach. Mają ciemnozielony kolor na wierzchu, a jasnozielony od spodu. Intensywnie pachnące kwiaty są drobne, kremowe i wyrastają w skupiskach zwanych baldachami. Pojawiają się w maju. Owoce bzu to czarno-fioletowe pestkowce o jajowatym kształcie.
Przeczytaj również: Zioła i chwasty, które można zbierać na łące w sierpniu. Jak wykorzystać je w ogrodzie, co zrobić z nimi w domu?
Kuliste owoce czarnego bzu są zebrane w baldachogrona. Fot. 123RF.com
Czarny bez — uprawa i pielęgnacja
Bez czarny ma bardzo niewielkie wymagania uprawowe, więc może rosnąć niemalże w każdych warunkach. Świetnie radzi sobie w zacienieniu, jednakże będzie miał znacznie więcej owoców, jeśli będzie miał dostęp do dużej ilości światła. Najlepsze będzie dla niego podłoże próchnicze o obojętnym do lekko zasadowego odczynu. Jeśli gleba będzie gorszej jakości, bez czarny i tak będzie się rozwijał prawidłowo. Odporny na niskie temperatury, jest prawdziwą ostoją w każdym ogrodzie. Nie przeszkadza mu również przeciąg. Jedyne, co z całą pewnością służy mu najbardziej, to samotność. Bez czarny nie lubi rosnąć w towarzystwie innych roślin, szczególnie krzewów. Pielęgnacja rośliny ogranicza się do kilku istotnych zabiegów:
-
Przycinanie
Czarny bez należy przyciąć, zanim jeszcze rozwiną się nowe liście. Cięcie przeprowadza się wczesną wiosną i już po zbiorach. Pędy, na których pojawiły się owoce, przytnij nisko przy ziemi. Dzięki temu w ich miejscu w przyszłym roku pojawią się nowe i silne gałązki. Zawsze usuwaj też nieowocujące gałęzie i te, które się połamały. Pamiętaj, że największe owoce tworzą się na jednorocznych pędach.
-
Podlewanie i nawożenie
Krzew lubi nawożenie azotem i kompostem. Jeśli będziesz stosował odpowiednie mieszanki, bez odwdzięczy się lepszym kwitnieniem i bardziej obfitym owocowaniem. Miej na uwadze, że roślina ta lubi wilgotność, a ma bardzo płytki system korzeniowy. Aby nie musieć podlewać jej zbyt często, zastosuje agrowłókninę do ściółkowania, co nie tylko zatrzyma w podłożu więcej wilgoci, ale też zapobiegnie pojawianiu się niechcianych chwastów.
-
Choroby i szkodniki
Czarny bez jest odporny na choroby i szkodniki z wyjątkiem mszyc. Pozbywaj się ich preparatami owadobójczymi lub opryskami wykonanym z czosnku i wody. Pamiętaj też, że owoce bzu są bardzo atrakcyjne dla ptaków, dlatego też w trosce o swoje plony przykryj krzew specjalną siatką, która uniemożliwi intruzom zjadanie owoców.
-
Rozmnażanie
Jeśli chcesz samodzielnie rozmnożyć bez, pobierz sadzonki w momencie, kiedy nie są jeszcze zdrewniałe. Każda z nich powinna mieć około 5 węzłów. Posadź je w ziemi tak, aby wystawały tylko 2 i poczekaj, aż sadzonka się ukorzeni. Pierwsze owoce powinieneś otrzymać po 3 lub 4 latach. Możliwe jest też pozyskanie nowych roślin z nasion. Musisz w tym celu wysiać bez do doniczek i trzymać w wysokiej temperaturze do momentu, kiedy pojawią się pierwsze wchody. Pielęgnuj młode siewki do momentu, kiedy będziesz je mógł włożyć do gruntu, co nastąpi w maju.
Czarny bez należy przycinać, ponieważ najwięcej owoców pojawia się na jednorocznych pędach. Fot. 123RF.com
Kiedy zbierać kwiaty i owoce czarnego bzu?
Czarny bez jest krzewem bogatym w wartościowe substancje odżywcze i aktywne. Surowcem zielarskim, a zarazem najbardziej bogatą w te składniki częścią rośliny są kwiaty i dojrzałe owoce. Musisz wiedzieć, że owoce czarnego bzu zawierają substancje toksyczne dla człowieka. Nigdy nie spożywaj ich na surowo.
Kwitnienie bzu czarnego przypada na przełom maja i czerwca. Wtedy wśród liści pojawiają się kremowe, bardzo dekoracyjne baldachy kwiatów, które mogą osiągać nawet kilkanaście centymetrów średnicy. Jeśli chcesz zebrać kwiaty, zrób to w słoneczny, suchy dzień. Wszystkie muszą być już rozwinięte, żadne nie powinny przekwitać. Zbieraj tylko w pełni zdrowie kwiatostany. Nie mogą mieć śladu brązowego koloru. Nigdy nie decyduj się też na zbiór, jeśli krzew rośnie przy drogach lub w miejscach, w których jakość powietrza pozostawia zbyt wiele do życzenia.
Jeśli zależy ci na owocach, zbieraj je dopiero wtedy, kiedy będziesz miał pewność, że są dojrzałe. Stanie się to w okolicach sierpnia i września, nigdy wcześniej.
Czarny bez zaczyna kwitnąć w maju. Fot. Pixabay.com
Czarny bez – co zawiera?
Owoce czarnego bzu uznawane są za naturalny antybiotyk, ponieważ zawierają wiele cennych substancji, między innymi:
- flawonoidy, które wspierają wyłapywanie wolnych rodników odpowiadających za powstawanie nowotworów,
- antocyjany, pomagające w ochronie organizmu przed promieniami UV,
- garbniki odpowiedzialne za wspomaganie odstraszania szkodników,
- kwasy organiczne,
- witaminy,
- cukry,
- pektyny.
Ponadto zawierają też toksyczną sambunigrynę i równie szkodliwą prunazynę. Substancje te działają drażniąco na przewód pokarmowy człowieka, dlatego spożywanie owoców na surowo jest niewskazane. Jeśli jednak poddasz owoce obróbce cieplnej, substancje szkodliwe ulegną rozkładowi.
Czarny bez w kuchni
Czarny bez ma wyjątkowo przyjemny, charakterystyczny smak, dlatego często jego kwiatostany i owoce wykorzystywane są w kuchni. Poniżej przedstawiamy ci kilka prostych przepisów.
- Naleśniki z kwiatów. Przygotuj ciasto na naleśniki w taki sposób, w jaki zawsze to robisz. Opłucz baldachimy kremowych kwiatów i odsącz nadmiar wody na papierze ręcznikowym. Później wyskub wszystkie kwiaty i wrzuć je do ciasta naleśnikowego. Same naleśniki wyjdą nieco grubsze niż tradycyjne.
- Konfitura z owoców. Aby zrobić konfiturę, gotuj oczyszczone i umyte wcześniej owoce w niewielkiej ilości wody lub bez niej. Konfiturę warto robić w garnku z podwójnym dnem i co kilka minut mieszać. Gotowe przetwory przełóż do niewielkich słoików i pasteryzuj dla zachowania ich w zamkniętym pojemniku przez dłuższy czas.
- Napar z suszonych kwiatów. Jeśli zdecydowałeś się na zbiór kwiatów i przeznaczyłeś je na suszenie, wykorzystaj je jako główny składnik herbaty. Możesz też zaparzyć łyżeczkę suszonych kwiatów bez dodatku innych składników. Obłędny zapach pozwoli ci się cieszyć chwilą z ciepłym, gorącym napojem w kubku.
Kwiaty czarnego bzu świetnie smakują zapieczone w formie naleśników. Fot. 123RF.com
Syrop z czarnego bzu. Jak go zrobić i na co pomaga?
Kwiaty i owoce czarnego bzu charakteryzują się wysoką zawartością składników odżywczych. Aby móc korzystać z ich dobroci, należy przerobić je np.na syrop, który pomoże uporać się z wieloma dolegliwościami. Polecany jest w domowej kuracji przeziębień i grypy oraz pomaga usunąć wszelkie szkodliwe toksyny z organizmu. Syrop z czarnego bzu wykazują również właściwości moczopędne, a także lekko przeczyszczające, przeciwzapalne i przeciwbólowe.
Dodając syrop z owoców czarnego bzu do herbaty, nie tylko nadajemy jej ciekawego, owocowego smaku, ale także wzmacniamy swoją odporność. Równie dobrze sprawdzi się jako polewa do deserów (można nim polać np. lody lub naleśniki), a nawet składnik dressingów do sałatek.
Jak zrobić syrop z czarnego bzu? Jego przygotowanie jest bardzo proste. Można go zrobić zarówno z kwiatów, jak i owoców. Do przygotowania syropu z czarnego bzu należy przygotować:
- 800 g owoców czarnego bzu
- 400 g cukru
- woda
Umyte owoce przełóż do garnka i wymieszaj z cukrem. Zalej wodą tak, by owoce były przykryte. Całość gotuj do momentu puszczenia soków. Przelej syrop do butelek i pasteryzuj lub przechowuj w lodówce do 3 tygodni.
Jak przygotować sok z czarnego bzu?
Z czarnego bzu można przygotować nie tylko syrop, lecz także sok. Dzięki dużej zawartości witaminy C i związków mineralnych traktowany jest jako domowy lek na przeziębienie. Sok z czarnego bzu można pić codziennie, dodając go do herbaty, mieszając z wodą lub pijąc samodzielnie.
Sok z czarnego bzu można przygotować na wiele sposobów. Do jego przygotowania potrzebujemy: kilogram dojrzałych owoców bzu, kilogram cukru i litr wody. Owoce należy umyć, pozbawić szypułek i zalać wodą. Następnie wymieszaj je z cukrem i gotować przez około 2 godziny. Po tym czasie całość należy odcedzić, a samą wodę ponownie zagotować i utrzymać na średnim ogniu przez około godzinę. Gorący sok należy przelać do czystych słoików, zamknąć i postawić na kilka godzin na głowach, żeby się zapasteryzowały (przez około 15 minut).
Jak widzisz, bez czarny został przez naturę wyposażony w wiele wartościowych składników oraz w niepowtarzalny smak i zapach. Uprawa, pielęgnacja i przetwarzanie plonów nie należą w tym przypadku do mocno skomplikowanych, dlatego warto, abyś spróbował posadzić ten okaz u siebie w ogródku. Nie pożałujesz!
Źródło: Deccoria.pl
Opracowanie: Ewa Leśniewska
Przeczytaj również:
Uprawa dzikiej róży w ogrodzie. Właściwości i zastosowanie płatków i owoców dzikiej róży
Nie tylko dekoruje letni ogród, ale też leczy. Uprawa i zastosowanie szałwii lekarskiej