Spis treści:
- Nieśplik japoński – owoc z Chin
- Uprawa nieśplika japońskiego
- Jakie właściwości mają owoce nieśplika?
Nieśplik japoński – owoc z Chin
Nieśplik japoński (Eriobotrya japonica), zwany również loquatem, wywodzi się z wilgotnych i ciepłych terenów południowo-wschodnich Chin, gdzie był uprawiany już ponad tysiąc lat temu, m.in. w czasach dynastii Tang. Do Europy trafił w drugiej połowie XVIII wieku i szybko zyskał zainteresowanie ogrodników dzięki swojemu zimozielonemu charakterowi oraz ozdobnym liściom. W warunkach naturalnych potrafi osiągnąć do dziesięciu metrów wysokości, lecz w uprawie ogrodowej czy doniczkowej przycina się go zazwyczaj do trzech–czterech metrów. Roślina tworzy zwartą koronę, a jej duże, skórzaste liście osiągają długość nawet 25 cm.
Uwagę ogrodników zwraca nietypowy kalendarz rozwoju tego gatunku – kwitnienie przypada na jesień, zwykle od września do listopada, czyli w okresie, gdy większość drzew gubi liście. Kwiaty są białe i pachną intensywnie. Stanowią atrakcyjne źródło nektaru dla pszczół oraz innych zapylaczy. Owoce rozwijają się przez zimę i dojrzewają około 90 dni po zapyleniu, co oznacza zbiory już pod koniec marca. Ich kształt jest kulisty lub lekko gruszkowaty, osiągają średnicę 3–5 cm i wyróżniają się intensywnie żółtą lub pomarańczową skórką, czasami z czerwonawym rumieńcem.
Miąższ jest soczysty, miękki i lekko ziarnisty, o słodko-kwaśnym smaku, który można porównać do połączenia moreli z agrestem. W handlu międzynarodowym obecnych jest kilkadziesiąt odmian, przy czym największe znaczenie mają: 'Tanaka' – o dużych, jędrnych owocach i niskiej zawartości nasion, 'Champagne' – ceniona za aromatyczność i dobrą trwałość po zbiorze, oraz 'Precoce de Itaquera' – popularna w Brazylii ze względu na bardzo wczesne dojrzewanie i wysoką plenność. Wybór odmiany wpływa zarówno na smak, jak i odporność drzew na choroby czy niskie temperatury, co jest istotne w planowaniu uprawy.
Przeczytaj również: Z jakimi kwiatami sadzić pelargonie? W takim towarzystwie będą obficiej kwitły
Uprawa nieśplika japońskiego
Nieśplik japoński najlepiej rozwija się w klimacie łagodnym, gdzie zimy są krótkie, a spadki temperatury nie przekraczają –10 °C. Choć dorosłe drzewa są w stanie przetrwać lekki mróz, nawet krótkotrwałe ochłodzenie poniżej –2 °C uszkadza kwiaty, co uniemożliwia owocowanie. Dlatego w krajach o chłodniejszym klimacie nieśpliki zimują najczęściej w oszklonych werandach, oranżeriach lub nieogrzewanych, ale zabezpieczonych przed mrozem szklarniach. W okresie wegetacyjnym roślina wymaga dostępu do intensywnego światła (najlepiej 6 do 8 godzin dziennie) oraz przewiewnego, osłoniętego od silnych wiatrów stanowiska. Upały powyżej 35 °C mogą zahamować wzrost, dlatego nieśplik nie sprawdza się w lokalizacjach o skrajnie suchym, stepowym klimacie.
Podłoże dla loquata powinno być lekkie, dobrze przepuszczalne i lekko kwaśne do obojętnego – optymalnie przy pH 6,0–7,5. Stała, umiarkowana wilgotność gleby ma kluczowe znaczenie, szczególnie w pierwszych latach po posadzeniu, ponieważ młode rośliny źle znoszą przesuszenie. Sadzenie zaleca się wiosną, po ustąpieniu ryzyka przymrozków. Drzewka umieszcza się w glebie z nieco wyniesioną bryłą korzeniową, by uniknąć zastoin wody wokół szyjki. W sadach komercyjnych standardem są nasadzenia w rozstawie 5 × 5 metrów, ale w intensywnych uprawach – jak te w hiszpańskiej Murcji – gęstość dochodzi nawet do 800 drzew na hektar. Tam powszechnie stosuje się nawadnianie kroplowe i przycinanie koron po zbiorze dla zachowania przewiewności.
Kwiaty nieśplika są białe i pachną intensywnie. Stanowią atrakcyjne źródło nektaru dla pszczół oraz innych zapylaczy. Fot. Mustafa Kacioglu/CanvaPro
W chłodniejszych regionach Europy Środkowej i Północnej nieśplik prowadzony jest najczęściej jako roślina pojemnikowa. Donice powinny mieć objętość co najmniej 40 litrów, a jako podkładki często używa się pigwy, która ogranicza wzrost drzewa, ułatwiając jego prowadzenie w warunkach domowych. Od wiosny do jesieni drzewka powinny przebywać na nasłonecznionych balkonach lub tarasach. Na zimę trzeba je przenieść do jasnych pomieszczeń o temperaturze około 2–5 °C. Przy prawidłowej pielęgnacji owoce pojawiają się po trzech latach od posadzenia.
Światowym liderem w produkcji nieśplika pozostają Chiny, natomiast Hiszpania, głównie regiony Alicante i Murcja, zajmuje drugie miejsce, odpowiadając za około połowę europejskiego eksportu tych owoców. W Polsce trudno znaleźć odpowiednie warunki do uprawy towarowej jednak rosnące zainteresowanie egzotycznymi gatunkami i zmieniający się klimat zachęcają hobbystów do eksperymentów z uprawą nieśplika w tunelach foliowych.
Przeczytaj też: W ogrodzie tworzy niskie, gęste, barwne dywany. Lippia repens zamiast trawnika
Jakie właściwości mają owoce nieśplika?
Nieśplik to niskokaloryczny składnik diety: 100 gramów świeżego miąższu dostarcza niecałe 50 kilokalorii. Jednocześnie taka porcja zaspokaja około 30 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę C oraz dostarcza istotnych ilości prowitaminy A, potasu i rozpuszczalnego błonnika. Owoce, dzięki zawartości naturalnych cukrów prostych, głównie fruktozy, wykazują umiarkowany indeks glikemiczny (niższy niż banany, ale nieco wyższy niż jabłka). To czyni je odpowiednim uzupełnieniem diety osób dbających o poziom cukru we krwi.
Nieśplik japoński najlepiej rozwija się w klimacie łagodnym, gdzie zimy są krótkie, a spadki temperatury nie przekraczają –10 °C. Fot. seven75/CanvaPro
Skórka i liście nieśplika zawierają znaczne ilości bioaktywnych substancji, w tym kwasu ursolowego, karotenoidów i fenolokwasów. Przygotowywane z nich herbaty i napary wykazują działanie przeciwzapalne, obniżające poziom lipidów we krwi i neutralizujące wolne rodniki. W medycynie naturalnej wykorzystuje się je do profilaktyki chorób cywilizacyjnych.
Ze względu na wysoką zawartość pektyn miąższ świetnie nadaje się też do produkcji przetworów: dżemów, galaretek czy konfitur, które charakteryzują się naturalną żelującą konsystencją i łagodnym, owocowym aromatem. W krajach azjatyckich dużą popularnością cieszy się także pipa gao – gęsty syrop przygotowywany z liści i owoców nieśplika, tradycyjnie stosowany w łagodzeniu kaszlu oraz podrażnień górnych dróg oddechowych. Preparat ten jest powszechnie dostępny w chińskich sklepach, a jego warianty opierają się na połączeniu wyciągu z nieśplika z miodem i ziołami.
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Błękitna gwiazda wśród krzewów. Ciekawe odmiany i uprawa prusznika niebieskiego
Miodówka gruszowa – objawy i zwalczanie szkodnika grusz
Uprawa warzyw na balkonie. Jak założyć warzywnik, co posadzić, zasady pielęgnacji