Magiczna olcha
Olcha to legendarny gatunek drzewa. Drzewo olszyny jest szeroko rozpowszechnione w całej Europie. Nie występuje tylko w północnej Skandynawii i Islandii. Najlepiej rośnie w ekstremalnie wilgotnych lub czasami zalewanych wodą miejscach.
W Wenecji pnie olchy służą jako stabilne podpory dla słynnych weneckich domów na palach. Nie bez powodu, bo drewno olchy, zwłaszcza olchy czarnej, jest niezwykle niewrażliwe na wilgoć. Jej upodobanie do mokrych, bagiennych terenów przyniosło jej wątpliwą reputację, kojarzoną z mitologiczną magią i czarami w średniowiecznym folklorze. Podobno obszary olchowe były domem dla greckiej wróżbitki i czarodziejki Kirke, która więziła Odyseusza.
Jak rozpoznać olchę?
W Europie Środkowej występują trzy gatunki olszy:
- olcha czarna (Alnus glutinosa),
- olcha szara (Alnus incana), zwana również olchą białą,
- olcha zielona (Alnus viridis).
W zależności od gatunku olcha występuje jako wysokie drzewo liściaste, jako drzewo wielopniowe lub jako krzew. Olcha czarna zwykle osiąga wysokość 30 metrów. Jej pień wznosi się prosto do góry, a korona wygląda jak luźno zaprojektowana piramida.
Olcha biała rośnie jeszcze szybciej. Przy wzroście od 30 do 60 cm rocznie tworzy wielołodygowe, stożkowate rośliny drzewiaste o szerokości od 4 do 8 m i wysokości około 10 m z gałęziami, które rosną lekko ukośnie w górę. Rzadko prezentuje się w klasycznym, mocnym kształcie drzewa.
Olcha zielona pozostaje najmniejsza. Jako szeroki krzew nie osiąga wysokości większej niż 3 m.
Olcha rośnie na glebach wilgotnych i gliniastych, zwykle ubogich w minerały. Drzewo ma specjalny sposób pozyskiwania składników odżywczych. Wiąże niezbędny do wzrostu azot poprzez symbiozę z bakteriami, które absorbują azot z powietrza. Kora drzewa jest szorstka, przez to, że gdy rośnie pień się rozszerza, pojawiają się w nim szczeliny lub pęknięcia.
Młode liście olchy są lepkie w dotyku i bardzo elastyczne. Mogą różnić się kolorem w najpiękniejszych odcieniach zieleni. Są bardzo błyszczące. Starszy liść olch jest zaokrąglony i ma raczej „karbowany” niż spiczasty czubek. Jego górna strona jest gładka, spód nieco ciemniejszy i częściowo sękowaty. Jesienią liście mają tendencję do brązowienia i wysychania przed opadnięciem. Kwiatostany olchy nazywane są baziami. Po kwitnieniu pojawiają się owoce w postaci skompresowanych orzeszków, które są pożywieniem dla ptaków.
Przeczytaj też: Co zrobić z opadłymi liśćmi?
Kwiatostany olchy nazywane są baziami. Fot.Canva.
Jaka jest najlepsza lokalizacja i gleba dla olchy?
Pod względem lokalizacji w ogrodzie olcha nie jest zbyt wybredna, dlatego równie dobrze nadają się tereny nasłonecznione i częściowo zacienione. Jednak musisz pamiętać, że preferuje dobrze nawilżoną glebę i słabo radzi sobie z suszą. Dlatego zdecydowanie zaleca się posadzenie jej w pobliżu wody.
Jeśli chodzi o ziemię, pod olchę najlepiej nadaje się gleba odwapniona, zasobna w próchnicę, o odczynie słabo kwaśnym do obojętnego od 4,5 do 7,3. Nie ma znaczenia, czy podłoże zawiera torf, glinę, piasek czy żwir. Ważniejsze jest, aby olcha miała wystarczająco dużo miejsca nad i pod koroną i w obrębie korzeni, ponieważ płytko ukorzenione drzewo może nie dożyć 120 lat i nie osiągnie pożądanej wysokości. Dlatego nie należy sadzić olchy zbyt blisko domu lub ogrodzenia.
Sadzenie olchy w ogrodzie
Olchę najlepiej sadzić wiosną po ostatnich przymrozkach w gruncie. Gleba jest wtedy zwykle dobrze nawilżona wiosennymi opadami, co bardzo dobrze wpłynie na sadzonkę. Pojedyncze okazy ze zdrową bryłą korzeniową można sadzić także jesienią, zanim wystąpią przymrozki. Oprócz odpowiedniej lekko kwaśnej lub obojętnej mieszanki podłoża, przydatne jest również mulczowanie gleby, zwłaszcza jeśli olcha nie będzie posadzona w pobliżu wody.
Otwór do sadzenia powinien być zawsze na tyle szeroki, aby korzenie nie dotykały ziemi dookoła. Olcha dobrze rośnie, gdy wykop jest około dwa razy większy od bryły korzeniowej i po ulokowaniu sadzonki w całości wypełniony wykopaną ziemią. Należy zadbać o to, aby korzenie były przykryte warstwą ziemi o grubości co najmniej 60-70 cm i dobrze docisnąć glebę wokół rośliny.
Olcha w ogrodzie najlepiej wygląda jako samotny okaz. W przypadku uprawy kilku drzew rosnących obok siebie niezbędne jest zachowanie odpowiedniej odległości sadzenia (co najmniej 5-6 m), aby płytkie korzenie olszy mogły się swobodnie rozprzestrzeniać.
Zobacz także: Jak pozbyć się pnia po ściętym drzewie? Fenomenalny sposób bez wykopywania
Jak dbać o olchę?
Olcha, która rośnie w pobliżu jezior, stawów lub rzek nie wymaga podlewania. Inaczej jest z drzewami, które są całkowicie odcięte od odpowiednich zasobów wodnych. Tutaj trzeba dodatkowo je nawadniać, szczególnie latem, przy czym najlepiej nadaje się do tego zebrana woda deszczowa. Podlewanie powinno być bardzo obfite, ponieważ olcha jest drzewem, któremu nie grozi gnicie. Wskazane jest również stosowanie nawozów azotowych.
Po pierwszych trzech latach po zasadzeniu olszy konieczne jest jej regularne przycinanie. Najlepiej robić to wiosną, zaraz po kwitnieniu. Przycina się nierozgałęzione gałęzie, aby korona była bardziej zwarta. Aby wykonać cięcie, potrzebne są odpowiednio ostre sekatory i piły ogrodnicze, a także odpowiedni wosk do zamykania ran drzewa.
Dorosła olcha czarna jest mrozoodporna do -40°C. Inne rodzaje olszy również tolerują mroźne temperatury od -20 do -30°C. Jednak młodsze osobniki potrzebują lekkiej ochrony w okresie zimowym, zwłaszcza w pierwszych trzech latach po zasadzeniu — wystarczy owinąć pień agrowłókniną. Chroni ona korę przed odmrożeniem i umożliwia stopniowe przyzwyczajanie się olszy do silniejszych mrozów.
Jak rozmnażać olszę?
Rozmnażanie olchy przez sadzonki często kończy się niepowodzeniem. Zdolność do takiego rozmnażania wegetatywnego maleje wraz z wiekiem olszy, dlatego zaleca się wysiew nasion. W tym celu w listopadzie zbiera się szyszki olchy, które zawierają nasiona i przechowuje je w suchym miejscu. Wiosną kiełkujące nasiona umieszcza się w lodówce na około tydzień, po czym trzeba je moczyć w wodzie przez około 14 dni. Dopiero wtedy nasiona olchy są gotowe do sadzenia. Należy je tylko lekko przykryć ziemią i utrzymywać równomiernie wilgotną glebę wokół uprawy. Jeśli siew się powiódł, kiełkowanie rozpocznie się po mniej więcej czterech tygodniach.
Choroby i szkodniki olchy
Olcha jest raczej odporna na choroby i szkodniki. Może się jednak zdarzyć, że zaatakuje ją grzyb, który powoduje niebezpieczne gnicie korzeni lub pnia. Chorobę można rozpoznać po czarnych plamach na korze i pęcherzach na liściach. Można ją zwalczać fungicydami, które zawierają miedź.
Podsumowując, olcha nie jest zbyt wymagająca w pielęgnacji. Pięknie prezentuje się zarówno w dużym, jak i w średnim ogrodzie, doskonale rośnie na stanowiskach w pobliżu stojącej lub płynącej wody
Drzewo olchowe zastosowanie — do kominka i wędzenia
Olcha jest często wykorzystywana, jako opał. Drewno olchy zawiera mało żywicy, dlatego bardzo dobrze sprawdza się w kominku — można palić nim w piecu bez obawy o nadmiar dymu i sadzy. Olsze drewno również znajduje zastosowanie do wędzenia, najlepiej nadaje się do wędzenia drobiu i czerwonego mięsa (wołowiny, baraniny i wieprzowiny).
Sprawdź również: Rozmnażanie winorośli – jak zrobić sadzonki i kiedy je sadzić? Metody i porady
Drzewo olchowe zastosowanie - do kominka, do wędzenia. Fot.Canva.
"Na zdrowie": Śliwka węgierka. Źródło cennych przeciwutleniaczy na INTERIA.TV.