Z artykułu dowiesz się:
- Co warto wiedzieć o lilaku pospolitym
- Jak uprawiać lilak pospolity w ogrodzie
- Jakie właściwości zdrowotne ma lilak pospolity
Lilak pospolity — charakterystyka
Lilak (Syringa) to krzew z rodziny oliwkowatych. Rodzaj ten liczy ok. 25 gatunków. Błędnie bywa określany mianem „bzu”, z którym zupełnie nie jest spokrewniony (Sambucus). Do Polski przywędrował z obszaru południowo-wschodniej Europy. Większość lilaków dorasta do 6-8 m wysokości i bardzo szeroko się rozgałęzia. Słyną one z pięknych kwiatów, zebranych w wiechy o długości od 15 – 25 cm, które kwitną w maju. W zależności od odmiany mogą ubarwiać się na purpurowo, fioletowo, różowo, biało i żółto. Kwiaty wydają intensywny, przyjemny zapach. Wydłużone, jajowate liście Syringi również mają walor dekoracyjny.
Lilaki najczęściej stosowane są jako rośliny ozdobne, zarówno w parkach, skwerach, jak i prywatnych ogrodach. Ich drewno jest niezwykle trwałe, z tego względu często używa się go do produkcji np. instrumentów muzycznych.
Lilak pospolity — odmiany
Znanych jest blisko 1000 odmian lilaka pospolitego, które różnią się od siebie kształtem kwiatów, kolorystyką i pokrojem. Spośród nich najpopularniejsze to:
- 'Madame Lemoine' - o białych pełnych kwiatach
- 'Sensation' o kwiatach purpurowych z białymi brzegami
- 'Aucubaefolia' - o pstrych liściach i dużych bladoróżowych kwiatach
- 'Excellent' - o białych kwiatach z żółtymi pręcikami
- 'Mirabeau' - o fioletowo-różowych kwiatach
- 'Primrose' - o kremowo-żółtych kwiatach
Lilak pospolity — uprawa
Lilaki są krzewami prostymi w uprawie, jedynie niektóre szlachetniejsze odmiany mogą sprawić niewielkie problemy. Najlepiej sadzić je wiosną lub jesienią – posadzone latem, mogą się nie przyjąć.
- Podłoże
Z zasady mają niewygórowane wymagania – urosną na ubogich, umiarkowanie wilgotnych glebach (z wyjątkiem odmian szlachetnych, które wolą gleby żyzne, obojętne lub lekko zasadowe). Są odporne na działanie suszy i mrozu.
- Stanowisko
W słonecznym stanowisku bujniej zakwitną, jednakże poradzą sobie również w półcieniu. Wiosną warto wyściółkować glebę wokół nich kompostem lub obornikiem.
- Sadzenie
Krzewy nadają się do sadzenia pojedynczego, w parach lub grupach, np. wzdłuż ogrodzeń lub jako żywopłot, najlepiej w miejscach rzadko zagęszczonych przez inne rośliny, z którymi mogą konkurować o zasoby. Między sąsiadującymi egzemplarzami powinien być zapewniony swobodny przepływ powietrza. Jego brak może narażać rośliny na atak mączlika.
- Kwitnienie
Pierwsze kwitnienie lilaka przypada na drugi lub trzeci rok od posadzenia. Krzewy zaczynają bardzo obficie kwitnąć już na początku maja, a czasami nawet już w kwietniu i utrzymują kwitnienie do czerwca.
- Przycinanie
Tuż po przekwitnięciu krzewy należy przyciąć, nie dopuszczając do zawiązania nasion, które mocno osłabiają rośliny. Dzięki temu zabiegowi obficie zakwitną w kolejnym roku. Poza tym regularnie należy wycinać odrosty korzeniowe, które zaniedbane, również je osłabiają. U starych i zaniedbanych okazów, wczesną wiosną można przeprowadzić cięcie odmładzające – usuwamy stare pędy na wysokość ok. 1 m.
- Rozmnażanie
Wszystkie gatunki lilaka rozmnaża się przez odrosty korzeniowe, te szlachetne można również rozmnażać przez szczepienie.
- Choroby
Do najczęściej występujących chorób lilaka, które powodują, że krzew nie kwitnie, ma brązowe i skręcone liście zaliczamy:
- Bakteriozę
- Werticiliozę
- Askochytozę
Aby zwalczyć te choroby grzybowe, należy zastosować opryski fungicydowe lub inne przeciwgrzybiczne środki ochrony roślin.
- Dlaczego lilak nie kwitnie? Przyczyn może być kilka:
- stanowisko w zbyt głębokim cieniu
- przekarmienie nawozami azotowymi – roślina została pobudzona do rozrostu pędów i liści, co spowolniło proces wytwarzania kwiatostanów
- roślina została przycięta zbyt późno i w efekcie pozbyto się zalążków nowych pędów
Przeczytaj również: Kiedy kwitnie forsycja i jakie ma właściwości? Wszystko, co warto wiedzieć o uprawie złotego krzewu
Bez lilak — właściwości lecznicze
Mało kto wie, że z białych i fioletowych kwiatów lilaka można przyrządzać herbatki o lekko kwiatowym posmaku. Co ciekawe, medycyna ludowa wykorzystywała liście tej rośliny do sporządzania maści o działaniu przeciwbólowym i przyspieszającym gojenie ran.
Oprócz niewątpliwych walorów ozdobnych lilak posiada również właściwości lecznicze. Jego kwiaty, liście, kora, a nawet owoce stanowią surowiec leczniczy.
Zamiast kupować drogie płyny do płukania jamy ustnej, często produkowane na bazie alkoholu i zawierające szereg innych niebezpiecznych substancji, warto przyrządzić sobie samodzielnie płyn z bzu. Nie dość, że skuteczny, to tani, naturalny i bezpieczny.
Lilaka można stosować wewnętrznie i zewnętrznie:
- Stosowany wewnętrznie: działa przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo, przeciwkaszlowo i moczopędnie, oczyszcza krew oraz odtruwa, do tego wspomaga odporność organizmu, ochrania miąższ wątroby i ją oczyszcza. Lilak zapobiega i wspomaga walkę z pasożytami oraz grzybami. Będzie także przydatny w chorobach reumatycznych.
- Stosowany zewnętrznie: odkaża skórę oraz błony śluzowe, wspomaga regenerację oraz działa antyseptycznie.
Z kwiatów lilaka można przygotowywać lecznicze napary. Fot. 123RF/PICSEL
Jak stosować lilak pospolity?
Na surowo lilak jest gorzkawy i niesmaczny, dlatego najlepszą formą spożywania tej rośliny są napary, odwary, wyciągi wodne i wodno-alkoholowe. Pamiętajmy, aby surowiec zbierać w rejonach czystych ekologicznie, nienarażonych na smog i inne cywilizacyjne trucizny. Kwiaty suszymy w cieniu, w przewiewnym miejscu.
Jak przyrządzić napar z lilaka pospolitego?
Napar przyrządza się z liści, kwiatów oraz gałązek. 1 łyżkę surowca wystarczy zalać 1 szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem ok 10 minut. Pić 2-4 razy dziennie po 1 szklance.
Jak przyrządzić odwar z kory lilaka pospolitego?
1 łyżkę kory zalewamy szklanką wody i gotujemy ok 10 minut. Odstawiamy na 30 minut. Pić po 100 ml do 4 razy dziennie.
Odwar i napar można stosować również zewnętrznie jako płukanki, do irygacji, okładów czy przemywania zmienionych miejsc np. z trądzikiem różowatym, wypryskami, wrzodami, oczu z zapaleniem spojówek, przy workach i cieniach pod oczami, dla poprawy elastyczności skóry, do lewatyw czy płukania jamy ustnej.