Spis treści:
- Rabarbar - owoc czy warzywo?
- Najlepsze odmiany rabarbaru
- Uprawa rabarbaru w ogrodzie
- Naturalne nawożenie rabarbaru - gwarancja zdrowych plonów
Rabarbar - owoc czy warzywo?
Rabarbar z naukowego punktu widzenia jest warzywem, ponieważ jadalne są jedynie jego mięsiste łodygi, zwane ogonkami liściowymi. Liście rabarbaru zawierają dużo kwasu szczawiowego, co czyni je niebezpiecznymi do spożycia, dlatego nie są traktowane jako jadalna część rośliny. Instytuty ogrodnictwa potwierdzają jego warzywny charakter, zwracając przy tym uwagę na bogactwo witamin i minerałów obecnych w ogonkach.
Z kolei w kuchni rabarbar jest często uważany za owoc, głównie ze względu na jego zastosowanie w słodkich deserach, ciastach czy kompotach. Historycznie rabarbar był składnikiem słodkich potraw, co wpłynęło na jego kulturową tożsamość jako „owocu ciastowego”. W niektórych krajach, np. w USA, w kontekście kulinarnym rabarbar klasyfikuje się właśnie jako owoc, mimo jego botanicznej przynależności do warzyw.
Najlepsze odmiany rabarbaru
Jeśli chcemy cieszyć się dużymi plonami, musimy zwrócić szczególną uwagę na gatunek rabarbaru. Wówczas będziemy mogli cieszyć się soczystymi, mięsistymi łodygami o wyrazistym smaku. Wśród wielu najlepszych odmian, które warto mieć w ogrodzie, szczególnie wyróżnia się kilka sprawdzonych hitów:
- Wczesny Hosera - zdobyła popularność dzięki wyjątkowo wczesnej porze dojrzewania, zbiorów można spodziewać się nawet w kwietniu. Odmiana charakteryzuje się zielonkawo-czerwonymi ogonkami liściowymi, które mają delikatnie kwaśny smak, idealny do kompotów i lekkich deserów. Łodygi są średniej grubości, ale bardzo soczyste, dlatego można wykorzystać je zarówno do gotowania, jak i jedzenia na surowo, np. z cukrem. Wczesna Hosera jest odporna na wiosenne przymrozki. Wymaga jednak regularnego nawożenia oraz usuwania pędów kwiatostanowych, które mogą pojawić się w drugim roku uprawy;
- Karpow Lipskiego - wyróżnia się intensywnie czerwonymi ogonkami, które nie tylko pięknie prezentują się w ogrodzie, ale także mają wysoką zawartość witaminy C. Smak jest bardziej wyrazisty i kwaśny, dlatego świetnie nadaje się do ciast, dżemów i sosów. Karpow Lipskiego wykazuje dużą odporność na wczesne przymrozki - nawet krótkotrwałe spadki temperatury w marcu czy kwietniu nie wpływają negatywnie na wzrost rośliny. Wadą może być nieco większa podatność na gnicie korzeni w zbyt wilgotnych glebach, dlatego warto zadbać o dobry drenaż;
Rabarbar ma wiele odmian, któe róznia się smakiem i wielkością.Fot. Hans/CanvaPro
- Wiśniowy - charakteryzuje się kwaskowatym profilem z subtelną nutą słodyczy, dlatego doskonale sprawdzi się jak crumble’ach, tartach czy kompotach oraz do wytrawnych sosów. Łodygi są grube i bardzo soczyste, więc nie wymagają długiego gotowania. Odmiana Wiśniowy jest stosunkowo łatwa w uprawie, choć najlepiej rośnie na glebach próchniczych, wzbogaconych kompostem. W polskich warunkach zbiory zaczynają się zwykle w maju;
- Malinowy - to późna odmiana rabarbaru, której zbiory przypadają na czerwiec lub nawet początek lipca. Wyróżnia się intensywnie czerwonym miąższem i smakiem, który przypomina świeże maliny. Jest bardziej słodkawy niż inne odmiany, choć wciąż z wyraźną kwasowością. To czyni go idealnym wyborem do domowych konfitur, soków, a nawet sorbetów. Niestety, Malinowy jest nieco bardziej podatny na choroby, zwłaszcza na mączniaka prawdziwego i zgniliznę korzeni, dlatego wymaga starannej pielęgnacji;
- Queen Viktoria (Victoria) - to jedna z najbardziej plennych odmian rabarbaru, ceniona za niezawodność i długowieczność. Jej ogonki są zielonkawe z lekkim różowym odcieniem, a smak jest łagodniejszy i mniej kwaśny niż u odmian czerwonołodygowych, dlatego dobrze komponuje się w potrawach wymagających delikatniejszego profilu, np. w musach czy sałatkach. Roślina rzadko wytwarza pędy kwiatostanowe, co pozwala jej skupić energię na produkcji grubych, mięsistych łodyg. Dzięki temu plony są obfite nawet w mniej sprzyjających warunkach;
- Holsteiner Blut - to odmiana o jaskrawoczerwonych łodygach i delikatnie słodkim smaku, który odróżnia ją od bardziej kwaśnych konkurentów. Jej łodygi są średniej grubości, ale bardzo kruche i łatwe do obróbki. Zbiory zwykle zaczynają się w maju. Smak Holsteiner Blut sprawia, że jest doskonała do jedzenia na surowo (np. maczana w cukrze), a także do lekkich galaretek czy pianek. Wymaga słonecznego stanowiska i żyznej gleby, ale jest stosunkowo odporna na choroby i szkodniki.
Każda z wymienionych odmian oferuje coś wyjątkowego – od wczesnych zbiorów Wczesnego Hosera, przez intensywny smak Malinowego, po niezawodność Queen Viktoria. Wybór zależy od kilku czynników: klimatu. rodzaju gleby, a także tego, czy rabarbar ma być głównie dekoracyjny, czy kulinarny. Bogactwo wariantów sprawia, że każdy ogrodnik znajdzie odmianę odpowiadającą jego potrzebom.
Rabarbar najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych lub lekko zacienionych. Fot. dianzah/123RF.com
Uprawa rabarbaru w ogrodzie
Uprawa rabarbaru w polskich ogrodach może wydawać się wymagająca, ale przy odpowiednim podejściu roślina odwdzięczy się obfitymi plonami nawet przez 10–15 lat, bez konieczności częstego przesadzania. Rabarbar jest byliną, co oznacza, że raz posadzony, pozostaje w tym samym miejscu przez wiele sezonów, dlatego kluczowe jest staranne przygotowanie stanowiska i gleby.
- Wybór stanowiska do uprawy rabarbaru
Rabarbar najlepiej rozwija się na stanowiskach słonecznych lub lekko zacienionych, gdzie otrzymuje co najmniej 4–6 godzin bezpośredniego światła słonecznego dziennie. W pełni nasłonecznione miejsce sprzyja intensywnemu wzrostowi łodyg, które stają się grubsze i bardziej soczyste. Roślina poradzi sobie także w półcieniu, np. pod koronami drzew o rzadkiej koronie. W polskim klimacie lepiej unikać miejsc całkowicie zacienionych, ponieważ niedobór światła może prowadzić do cieńszych, mniej smacznych ogonków liściowych.
Przeczytaj również: Rabarbar - prosta uprawa, szybkie zbiory. Podlewanie, nawożenie, po co odmładzać rabarbar?
Stanowisko powinno być osłonięte od silnych wiatrów, które mogą uszkadzać liście i wysuszać glebę. W wschodnich regionach o mroźnych zimach, dobrze jest wybrać miejsce, w których śnieg naturalnie gromadzi się zimą, tworząc izolację dla korzeni rabarbaru. Jeśli planujesz uprawę na większą skalę, upewnij się, że teren nie jest podmokły – rabarbar nie toleruje stojącej wody, która może powodować gnicie korzeni.
- Przygotowanie gleby – fundament zdrowej uprawy
Do uprawy rabarbaru najlepiej sprawdzi się żyzna, próchnicza gleba, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym (pH 6,0–7,0). Jeśli ziemia jest zbyt kwaśna (pH poniżej 5,5), warto zastosować wapnowanie, np. dolomitem, na kilka miesięcy przed sadzeniem. Z kolei gleby zbyt zasadowe (pH powyżej 7,5) można lekko zakwasić, dodając torf lub kompost.
Przed sadzeniem należy gruntownie przekopać ziemię na głębokość co najmniej 40–50 cm, aby rozluźnić podłoże i ułatwić rozwój korzeni. Musimy również usunąć chwasty, szczególnie te wieloletnie, które mogą konkurować z rabarbarem o składniki odżywcze. Aby wzbogacić glebę, dodajemy kompost (ok. 10–15 kg na m²) lub dobrze rozłożony obornik (6–8 kg na m²), które dostarczą niezbędnych składników mineralnych i poprawią strukturę gleby. W przypadku gleb ciężkich, gliniastych, warto wymieszać je z piaskiem, aby zwiększyć przepuszczalność i zapobiec zastojom wody.
Wiosenne sadzenie jest polecane w chłodniejszych regionach Polski, ponieważ pozwala roślinie ukorzenić się przed nastaniem upałów i suszy.Fot. daseaford/CanvaPro
- Sadzenie rabarbaru – kiedy i jak?
Rabarbar można sadzić wiosną lub jesienią, a każdy termin ma swoje zalety, w zależności od klimatu i preferencji ogrodnika. Wiosenne sadzenie (marzec–kwiecień) jest polecane w chłodniejszych regionach Polski, ponieważ pozwala roślinie ukorzenić się przed nastaniem upałów i suszy. Sadzonki (najczęściej kłącza z fragmentami korzeni) umieszcza się w dołkach o głębokości 30–40 cm, zachowując odstępy 1,2–1,5 m między roślinami, aby mogły swobodnie się rozrastać. Taki rozstaw, zapobiega konkurencji o wodę i składniki pokarmowe, co jest istotne dla uzyskania grubych łodyg.
Jesienne sadzenie (wrzesień–październik) daje roślinie czas na regenerację przed zimą i sprzyja silnemu wzrostowi w kolejnym sezonie. W tym przypadku kłącza sadzi się nieco płycej (ok. 20–30 cm), a stanowisko warto okryć warstwą słomy lub kory na zimę, aby chronić je przed mrozem. Niezależnie od terminu, po posadzeniu rabarbar należy obficie podlać, aby wspomóc ukorzenienie. W pierwszym roku po posadzeniu nie zaleca się zbierania łodyg, aby roślina mogła się wzmocnić.
- Pielęgnacja po sadzeniu – usuwanie kwiatostanów i inne zabiegi
Aby rabarbar skoncentrował energię na produkcji mięsistych ogonków liściowych, musimy regularnie usuwać pędy kwiatostanowe, które mogą pojawiać się już w drugim lub trzecim roku uprawy. Kwiatostany, mimo dekoracyjnych walorów, osłabiają roślinę, ponieważ przekierowują składniki odżywcze na produkcję nasion, a nie łodyg. Jak tylko zauważysz ich zalążki (zwykle w maju lub czerwcu), należy je wyciąć u nasady ostrym sekatorem.
Oprócz usuwania kwiatostanów, rabarbar wymaga regularnego podlewania, szczególnie w pierwszym roku po posadzeniu i w okresach suszy. Gleba powinna być wilgotna, ale nie zalana – nadmiar wody może prowadzić do gnicia korzeni, zwłaszcza na glebach gliniastych. W sezonie wegetacyjnym warto także ściółkować stanowisko rabarbaru, np. korą, słomą lub skoszoną trawą, aby ograniczyć wzrost chwastów. Wówczas utrzymamy wilgoć i ochronimy korzenie przed przegrzaniem latem lub przemarznięciem zimą. Co kilka lat (np. co 3–4 sezony) można dodatkowo zasilić rabarbar kompostem, rozkładając go wokół rośliny wiosną, aby uzupełnić składniki pokarmowe w glebie.
- Ochrona przed chorobami i szkodnikami
Rabarbar jest stosunkowo odporny na choroby i szkodniki, ale jeśli lato jest wilgotne, może być narażony na zgniliznę korzeni lub mączniaka prawdziwego, zwłaszcza w przypadku odmian takich jak Malinowy. Aby temu zapobiec, należy zapewnić dobrą cyrkulację powietrza wokół roślin, unikać nadmiernego podlewania i usuwać obumarłe liście jesienią, które mogą być źródłem patogenów. W razie potrzeby można zastosować naturalne preparaty, np. wywar z czosnku lub pokrzywy, które wzmacniają odporność rośliny. Mszyce, rzadko atakują rabarbar, ale jeśli się pojawią, wystarczy spłukać je wodą z dodatkiem mydła potasowego. Regularna kontrola stanu roślin, szczególnie w maju i czerwcu, pozwala szybko reagować na potencjalne problemy.
W okresie wzrostu rabarbaru (od kwietnia do czerwca) nawożenie organiczne stosujemy co 3–4 tygodnie. Fot. Grahamphoto23/CanvaPro
Naturalne nawożenie rabarbaru - gwarancja zdrowych plonów
Rabarbar, jako bylina o rozbudowanym systemie korzeniowym, wymaga gleby bogatej w materię organiczną, aby rozwijać grube, soczyste łodygi przez wiele lat. Najlepsze efekty daje stosowanie kompostu, dobrze rozłożonego obornika, biohumusu oraz obierek z ziemniaków.
Przed sadzeniem wzbogać glebę obornikiem w dawce 6–8 kg na mkw., który dostarcza składników mineralnych i poprawia strukturę gleby, ułatwiając korzeniom dostęp do wody i powietrza. Alternatywnie, kompost (ok. 10–15 kg na mkw.) jest równie skuteczny, szczególnie na glebach uboższych. Jego regularne stosowanie, np. raz w roku wiosną, wspiera długoterminową żyzność.
Przeczytaj również: Kiedy i czym nawozić rabarbar? Sadzenie i pielęgnacja rabarbaru
Biohumus produkowany przez dżdżownice, to skoncentrowane źródło mikroelementów – wystarczy 1–2 kg na m² przed sadzeniem lub jako dodatek w sezonie (rozcieńczony w wodzie w proporcji 1:10). Obierki ziemniaczane, bogate w potas, można zakopywać wokół roślin (ok. 0,5 kg na roślinę) lub kompostować, aby wzbogacić glebę, ale należy je stosować ostrożnie, by nie przyciągały szkodników.
W okresie wzrostu rabarbaru (od kwietnia do czerwca) nawożenie organiczne stosujemy co 3–4 tygodnie, aby uzupełniać składniki wypłukiwane przez deszcze lub pobierane przez roślinę. Rozcieńczony biohumus lub gnojówka z pokrzywy (1:10 z wodą), są idealne, ponieważ rabarbar szybko przyswaja składniki przez korzenie, co przekłada się na grubsze łodygi. Gnojówkę przygotowuje się, zalewając 1 kg pokrzyw 10 litrami wody i odstawiając na 7–10 dni, a następnie aplikując wokół roślin. Nie można jednak przesadzić z nawożeniem azotowym, ponieważ wówczas doprowadzimy do nadmiernego wzrostu liści kosztem łodyg.
Łubin, facelia lub gorczyca, wysiane przed rabarbarem i wkompostowane po przekwitnięciu, wzbogacają glebę w azot i materię organiczną, poprawiając jej strukturę i zdolność do magazynowania wilgoci
Przeczytaj rówież:
Dlaczego koper pada? Siew i pielęgnacja mają znaczenie