Spis treści:
- Nieszpułka zwyczajna całkiem niezwyczajna – jadalna roślina ozdobna
- Ciekawe odmiany nieszpułki
- Uprawa i pielęgnacja nieszpułki jadalnej
- Właściwości i zastosowanie nieszpułki zwyczajnej
Nieszpułka zwyczajna całkiem niezwyczajna – jadalna roślina ozdobna
Dojrzałe drzewo nieszpułki w pełni owocowania wygląda jak olbrzymia zielona kula przyozdobiona dziesiątkami pomarańczowobrązowych pomponików. Owoce w smaku przypominają pieczone jabłko z lekko kwaśną, ożywczą nutą. Nieszpułka zwykła, zwyczajna lub jadalna, znana również pod nazwą naukową Mespilus germanica jako gatunek liczy sobie blisko 3000 lat. Tym samym można zaliczyć ją do zacnego grona najstarszych drzew owocowych na świecie.
Pochodzi prawdopodobnie z Iranu, ale wielką popularnością od wieków cieszy się w Turcji, gdzie jej owoce uchodzą za prawdziwą receptę na choroby nerek. U nas pierwsze uprawy nieszpułki pojawiły się w XIX wieku, ale nie można mówić o tradycji spożywania jej wartościowych owoców – roślina pełniła głównie funkcję gęsto rozkrzewionej bariery, zamykającej obszar pastwisk. Z czasem stała się drzewem typowo ozdobnym. W ostatnich latach wyraźnie rośnie jej popularność jako źródło cennego surowca do robienia soków, dżemów i konfitur.
Nieszpułka zwyczajna nie potrzebuje towarzystwa w ogrodzie, ponieważ jej białe, majowe kwiaty zapylają się same, wykorzystując w tym celu pyłek tego samego okazu. Nie oznacza to jednak, że do drzewa wiosną nie przylecą owady – to one przenoszą wspomniany pyłek pomiędzy całkiem sporymi, szeroko otwartymi kwiatami. Jeśli szukasz pięknie prezentującego się drzewa z masą smakowitych owoców gotowych do zebrania jesienią to nieszpułka zwyczajna, całkiem niezwyczajna jadalna roślina ozdobna, będzie strzałem w dziesiątkę.
Przeczytaj również: Koniecznie posadź w ogrodzie. Skończą się problemy ze szpakami
Ciekawe odmiany nieszpułki
Okazuje się, że wśród wszystkich dostępnych odmian nieszpułki zwyczajnej, kilka zasługuje na szczególną uwagę. Wszystkie rosną na tyle okazałe, jak dalece im pozwolisz, ponieważ tempo wzrostu roślin nie jest zbyt dynamiczne, a zarówno wysokość, jak i szerokość możesz łatwo regulować, łagodnie przycinając drzewa.
Nawet młode drzewka niektórych odmian nieszpułki wyglądają leciwie – odpowiada za to skręcony pień i charakterystyczna, zmarszczona kora. Fot. varbenov/123.rf.com
Rozważając zakup sadzonki, natknęłam się na liczne, ciekawe odmiany nieszpułki, które owocują jak marzenie, gdy tylko zaspokoi się ich podstawowe potrzeby. Oto kilka z nich.
- Nieszpułka zwyczajna 'Süssmispel'
Ta odmiana wyróżnia się mocno rozłożystym pokrojem. Doskonale rośnie zarówno w półcieniu, jak i w pełnym słońcu. Nadaje się do nasadzeń naturalistycznych i ogrodów prowadzonych nieregularnie. Ma wyjątkowo słodkie owoce o najwyższej zawartości cukrów spośród licznych odmian. Jesienią odmiana ta przebarwia się na żółtozłoty kolor, ale nim to nastąpi w miejscach białych, pojedynczych, dużych kwiatów pojawiają się wspaniałe owoce. Ta odmiana to również raj dla owadów, ptaków i małych zwierząt, które odwiedzą twój ogród.
- Nieszpułka zwyczajna 'Dutch Giant'
Możliwe, że tę odmianę znałeś wcześniej jako holenderską nieszpułkę wielkoowocową. Jej zaletą jest szybkie owocowanie. W krótkim czasie po rozpoczęciu kwitnienia zawiązują się owoce, w pełni dojrzałe już w październiku. Są lekko spłaszczone, ale jak na nieszpułkę bardzo duże i po brzegi wypełnia je słodkawy, brązowy miąższ.
- Nieszpułka zwyczajna 'Westerveld'
Odmiana polecana przy tworzeniu nasadzeń typu food forest oraz nasadzeń krajobrazowych. Będzie też piękną dekoracją klasycznie urządzonego, minimalistycznego ogrodu jako drzewo soliterowe. Jej miseczkowate, pojedyncze i efektowne kwiaty przemieniają się w duże, brązowe, soczyste owoce, gotowe do zbioru, gdy roślina przebarwi się na złoto.
- Nieszpułka zwyczajna 'Monstrualna'
Tę odmianę, pochodzącą z Francji, poznasz po barwnej, dekoracyjnej korze i ozdobnych, dużych kwiatach ułożonych na płasko nad wyjątkowo dużymi liśćmi. Rośnie szybko i dość wcześnie, w porównaniu do innych odmian, ugina się pod ciężarem nieforemnych, dużych, aromatycznych owoców o jabłkowatym kształcie. Najwięcej zbierzesz wówczas, gdy w jej towarzystwie rosnąć będą inne odmiany nieszpułki.
- Nieszpułka zwyczajna 'Nottingham'
Zwarta odmiana rosnąca wyraźnie ku górze, ale dość wolno, przez co idealnie nadaje się tam, gdzie miejsca pod uprawę nie ma zbyt wiele. Ze skręconym pniem przypomina bardziej krzew niż drzewo, a jej sękate pędy sprawiają, że trudno jest trafnie określić wiek okazu. Z miseczkowatych kwiatów dojrzewają późną jesienią twarde owoce, gotowe do spożycia po przemarznięciu. Mają lekko kwaskowaty smak. Z jednego drzewa w sezonie uda ci się zebrać nawet 30 kg owoców, a to, co pozostawisz na gałęziach, chętnie zjedzą ptaki.
Dojrzewające owoce nieszpułki z każdym słonecznym dniem nabierają smaku, jednak kulminacyjny moment przychodzi wraz z przymrozkami. Dlaczego? Sprawdź w naszym artykule. Fot. EMRE/vili45/CanvaPro
Coraz bardziej popularne są również odmiany: 'Royal', 'Boom en Vrucht', 'Bredase Reus', 'Delice des Vannes' czy 'Kurpfalz-Mispel'. Powstające pomiędzy rozmaitymi odmianami krzyżówki nieszpułki zwyczajnej różnią się wielkością owoców oraz kolorem skórki. Jeśli ich nie zerwiesz, pozostaną intrygującą dekoracją ogrodu i prawdziwym kulinarnym rajem dla skrzydlatych gości.
Uprawa i pielęgnacja nieszpułki jadalnej
Kwiaty na nieszpułce pojawiają się już w maju i utrzymują do czerwca. Jak na drzewo owocowe są naprawdę duże, rozmieszczone pojedynczo na zielonych podkładkach z wąskich, dekoracyjnych liści. To z nich rozwijają się owoce jadalne, kształtem podobne trochę do miniaturowych jabłek, a trochę do róży pomarszczonej.
Pojedynczo ułożone na gałęziach kwiaty nieszpułki mają 3-4 cm średnicy, 5 płatków rozłożonych mocno na boki, tworzących kształt misy. Fot. zosimus/123rf.com
Aby dobrze rosło i obficie owocowało, drzewo wymaga kilku zabiegów w ciągu roku, jednak uprawa i pielęgnacja nieszpułki jadalnej są tak proste, że poradzi sobie z nimi dosłownie każdy.
- Najlepsze stanowisko
W miejscach półcienistych rośnie dobrze, ale owoców jest wyraźnie mniej. Jeśli chcesz zbierać jesienią pełne kosze, zapewnij jej stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatrów. Spokojnie można sadzić ją w warunkach miejskich, co z pewnością ucieszy cię, jeśli masz działkę rekreacyjną w samym centrum i właśnie planujesz nasadzenia.
- Podłoże
Gleba dla nieszpułki powinna być lekko kwaśna, ale równie dobrze może być lekko zasadowa, roślina da sobie w niej radę. Ważne, aby nie było nadmiernie podmokła ani też skrajnie wysuszona. Przeciętnej jakości podłoże będzie w sam raz.
- Podlewanie
Nowo posadzone drzewko przez pierwsze 3 lata uprawy wymaga regularnego podlewania. Jednak nie przesadź z ilością wody, wystarczy, że raz na tydzień (w upalne lato częściej, po obserwacji stanu gleby) umiarkowanie podlejesz drzewko tak, by woda dostała się w głąb podłoża do całego systemu korzeniowego. Starsze okazy nie wymagają dodatkowego podlewania, jeśli w twoim regionie regularnie mży lub padają delikatne deszcze. W okresach przedłużającej się suszy zadbaj o dodatkowe źródło wody.
- Nawożenie
Najlepszy okres na odżywienie nieszpułki przypada na przełom marca i kwietnia. Do regeneracji po zimie oraz wyraźnego wzmocnienia rośliny przed okresem intensywnego kwitnienia możesz używać gotowych, wieloskładnikowych nawozów do drzew owocowych lub ich naturalnych zamienników, które przygotujesz samodzielnie.
Idealnie sprawdzi się nawóz gołębi, przekompostowany obornik krowi czy gnojówka z liści pokrzywy. Przed posadzeniem nowego drzewka, glebę na wybranym stanowisku możesz dodatkowo zasilić kompostem. Warto wykorzystać go również do ściółkowania drzewa.
- Przycinanie
Dla zachowania kontroli nad wzrostem drzewa warto przeprowadzać coroczne cięcie. Wykonuj je na przełomie lutego i marca a zyskasz coś jeszcze – nieszpułka wypuści więcej kwiatów niż w poprzednim sezonie, a co za tym idzie, jeszcze obficiej obrodzi.
Raz na jakiś czas możesz wykonać również cięcie prześwietlające. U młodszych okazów pozwala ono skorygować kształt korony, natomiast u starszych drzew pozbyć się nadmiernie zagęszczonych, krzyżujących się pędów.
Właściwości i zastosowanie nieszpułki zwyczajnej
Dawniej nieszpułki prowadzono w formie żywopłotów i właściwie nic nie stoi na przeszkodzie, abyś teraz również wykorzystał je w ten sposób. Jednak drzewo zaprezentuje się dużo efektowniej, rosnąc w centralnym punkcie ogrodu, estetycznie obramowane i ściółkowane. Ze względu na to, że nieszpułka zwyczajna nie potrzebuje dodatkowego zapylacza, jest wprost idealną rośliną soliterową.
Jeśli wybierzesz do ogrodu odmianę rosnącą wysoko, a przy tym obficie owocującą, przez pierwszych kilka lat zadbaj o jej podparcie za pomocą palików stabilizujących. Dzięki temu utrzyma wzniesioną formę oraz nie połamie się w czasie nieoczekiwanej nawałnicy. Możesz zrezygnować z tego rozwiązania przy odmianach bardziej krzewiastych, sadzonych np. wzdłuż płotu, murku wewnątrz ogrodu czy tuż obok wysokiej, drewnianej konstrukcji altany.
W zależności od posadzonej odmiany do zbiorów powinieneś przygotować się już pod koniec września lub dopiero w połowie listopada. Aby zaspokoić swoje potrzeby, nie musisz od razu zakładać małego sadu. Do 40 kg owoców jesteś w stanie zebrać już z jednego drzewa. Właściwie przechowywane owoce nieszpułki zwyczajnej nadają się do spożycia i produkcji przetworów domowych przez kilka tygodni.
Idealny czas na zbiory przychodzi wraz z pierwszymi przymrozkami. Owoce niezebrane same nie spadną z drzewa, pozostawione na zimę będą pokarmem dla ptaków np. kosów. Fot. cylonphoto/123rf.com; Spitzt-Foto/CanvaPro
Jeśli chcesz, by były jeszcze słodsze niż za sprawą padającego na nie całe lato słońca, poczekaj ze zbiorem do pierwszych przymrozków. Po delikatnym przemrożeniu owoce zyskają głębię smaku, staną się bardziej miękkie, gruszkowate, a przy tym bogatsze w cukry. Jeśli nie chcesz czekać, zebrane wcześniej plony odłóż w chłodne miejsce, a po 2-4 tygodniach nabiorą słodyczy i aromatu.
Duża zawartość naturalnych antyoksydantów oraz witamin sprawia, że zastosowanie nieszpułki zwyczajnej bywa naprawdę szerokie. Ceniona jest nie tylko w dietoterapii chorób nerek, lecz także w łagodzeniu problemów żołądkowo-jelitowych. Warto wprowadzić ją do diety pod postacią domowego dżemu, konfitury, soków i kompotów, a także wieloskładnikowych musów owocowych oraz syropów do aromatycznych, zimowych herbat.
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Naturalne sposoby na robaczywe czereśnie. Zdrowe i soczyste owoce przez cały sezon
Trzy najważniejsze zabiegi malin latem. Podlewanie, nawożenie i ściółkowanie
Co zrobić, żeby porzeczki miały dużo słodkich owoców? W czerwcu zastosuj organiczny nawóz
Najważniejsza pielęgnacja truskawki w czerwcu. Wąsy, podlewanie, nawożenie i rozmnażanie