Spis treści:
- Osmantus (wończa) – krzew zimozielony
- Osmantus – gatunki i odmiany
- Jak uprawiać osmantusa?
- Zastosowanie osmantusa w ogrodzie
Osmantus (wończa) – krzew zimozielony
Osmantus to krzew należący do rodziny oliwkowatych, który zyskuje na popularności ze względu na swoje zimozielone liście, długi okres kwitnienia oraz silny, przyjemny zapach. W naturze występuje głównie w południowo-wschodniej Azji i południowych regionach Stanów Zjednoczonych, gdzie niektóre gatunki dorastają nawet do kilkunastu metrów wysokości. W warunkach ogrodów środkowoeuropejskich rośliny te rosną znacznie wolniej, osiągając zazwyczaj do 3–4 metrów. Taka wysokość sprawia, że bez trudu mieszczą się w niewielkich przestrzeniach – również w ogrodach miejskich, na rabatach granicznych czy w pojemnikach na tarasach.
Najbardziej charakterystyczną cechą osmantusa są jego skórzaste, błyszczące liście, ułożone naprzeciwlegle na pędach. Ich zimozielony charakter sprawia, że krzew zachowuje walory dekoracyjne przez cały rok, nawet wówczas, gdy większość roślin traci liście. Młode blaszki liściowe mogą być uzbrojone w drobne kolce, które z wiekiem zanikają – z tego powodu niektóre odmiany bywają mylone z ostrokrzewem. Kwiaty, drobne i rurkowate, rozwijają się zwykle pod koniec lata – od sierpnia do października – i wydzielają intensywną, słodką woń wyczuwalną zwłaszcza w ciepłe, bezwietrzne dni.
Nie wszystkie osmantusy sprawdzają się równie dobrze w polskich warunkach – ich odporność na mróz różni się w zależności od odmiany. Część z nich znosi spadki temperatury do –20°C i może być bezpiecznie uprawiana w gruncie na terenie większości kraju, pod warunkiem odpowiedniego stanowiska. Inne natomiast wymagają ochrony przed mrozem, a w chłodniejszych regionach konieczne jest ich zimowanie w jasnych i chłodnych pomieszczeniach. Dobór odmiany powinien więc uwzględniać zarówno warunki klimatyczne danego ogrodu, jak i możliwość zapewnienia roślinie osłony w najzimniejszych miesiącach roku.
Ciemnozielone liście osmantusa stanowią atrakcyjne tło dla kolorowych, drobnych kwiatów. Fot. zhaojiankang / Canva Pro
Osmantus – gatunki i odmiany
W obrębie rodzaju osmantus szczególną uwagę zwracają odmiany o ozdobnych liściach i wysokiej odporności na niskie temperatury. Najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem w uprawie gruntowej jest osmantus kolczasty (Osmanthus heterophyllus), który rośnie wolno, tworząc gęste, zwarte krzewy. Młode liście są ząbkowane, przypominające ostrokrzew, co podnosi ich walory dekoracyjne – zwłaszcza w okresie zimowym, gdy krzew nie traci ulistnienia. Odmiana ‘Aureomarginatus’ ma charakterystyczne, żółto obrzeżone liście, które dobrze prezentują się na tle ciemnych iglaków, natomiast ‘Goshiki’ oferuje nieregularne przebarwienia w odcieniach kremu, różu i zieleni, sprawdzając się w rabatach półcienistych. W rejonach o surowych zimach rekomendowana jest selekcja ‘Gulftide’, która zachowuje ulistnienie nawet przy spadkach temperatur do –20°C.
Do bardziej kompaktowych ogrodów i nasadzeń soliterowych polecany jest osmantus Burkwooda (Osmanthus × burkwoodii) – mieszaniec powstały z połączenia gatunków Delavaya i decorus. Krzew ten dorasta do 2,5 m wysokości, ale jego wzrost jest stopniowy – po dekadzie osiąga około 120 cm, co pozwala na swobodne kontrolowanie jego rozmiarów w ograniczonych przestrzeniach. Charakterystyczne są białe kwiaty, które rozwijają się już w maju i wydzielają zapach porównywalny do jaśminu, przez co krzew sprawdza się w pobliżu miejsc wypoczynku.
Przeczytaj też: Najłatwiejsze w uprawie krzewy owocowe. Niewiele pracy, a plon jest duży, smaczny i zdrowy
W ogrodach o cieplejszym klimacie lub na stanowiskach osłoniętych dobrze radzi sobie osmantus wonny (Osmanthus fragrans), znany z intensywnie pachnących kwiatów w odcieniach bieli, żółci lub pomarańczu. W swoim naturalnym środowisku osiąga do pięciu metrów wysokości, ale w warunkach uprawy pojemnikowej może być łatwo kontrolowany. Szczególnie interesująca jest forma aurantiacus o pomarańczowych płatkach, wykazująca nieco większą odporność na krótkotrwały mróz niż forma typowa.
Przeczytaj również: Najpiękniejsze krzewy kwitnące latem. Sadzenie i pielęgnacja
Jak uprawiać osmantusa?
Osmantus najlepiej rozwija się na glebach lekkich, przepuszczalnych, zasobnych w materię organiczną i o lekko kwaśnym odczynie pH (w przedziale 5,5–7,0). Na glebach zasadowych krzew może wykazywać oznaki niedoboru żelaza – objawia się to żółknięciem liści, które można skutecznie ograniczyć, wzbogacając podłoże kompostem liściowym lub kwaśną korą sosnową. Kluczowe znaczenie ma również wybór stanowiska: najobficiej kwitnie w pełnym słońcu, ale należy unikać lokalizacji narażonych na północne wiatry. W praktyce oznacza to, że najlepsze warunki osmantus znajdzie przy południowej lub zachodniej elewacji budynku albo w otoczeniu drzew chroniących przed mrozem i wiatrem.
Sadzenie krzewu najlepiej przeprowadzić wiosną, gdy temperatura gleby przekroczy 8°C – zwiększa to szansę na dobre ukorzenienie się jeszcze przed nadejściem zimy. Wykopany dół powinien być co najmniej dwukrotnie szerszy niż bryła korzeniowa sadzonki. Po posadzeniu wymaga regularnego podlewania co najmniej raz w tygodniu. W kolejnych sezonach dorosłe egzemplarze lepiej znoszą przedłużające się okresy suszy. Nawożenie prowadzi się dwa razy w roku: wczesną wiosną warto zastosować nawóz azotowy wspomagający wzrost, natomiast latem, po kwitnieniu, warto przejść na nawóz bogaty w fosfor i potas, który wspomaga drewnienie pędów i poprawia odporność na mróz.
Codzienna pielęgnacja osmantusa nie należy do szczególnie wymagających. Cięcie ogranicza się do usuwania uszkodzonych, zaschniętych lub chorych gałęzi, najlepiej bezpośrednio po okresie kwitnienia. Cięcia przeprowadzane jesienią powinny być umiarkowane – zbyt silne skracanie pędów może negatywnie wpłynąć na kwitnienie w kolejnym sezonie. Rozmnażanie możliwe jest w warunkach amatorskich poprzez sadzonki półzdrewniałe pobierane w lipcu lub sierpniu. Po zastosowaniu ukorzeniacza należy je umieścić w przepuszczalnym podłożu, składającym się z torfu i piasku. Krzewy wrażliwe na chłód zimuje się w jasnych, chłodnych pomieszczeniach (5–10°C), natomiast rośliny rosnące w gruncie warto ściółkować grubą warstwą kory i – szczególnie młode egzemplarze – osłaniać agrowłókniną w okresie przymrozków.
Osmantus nadaje się na kwitnący żywopłot. Doskonale osłoni przed wiatrem i hałasem. Fot. gyro/CanvaPro
Zastosowanie osmantusa w ogrodzie
Osmantus to krzew, który łączy funkcję dekoracyjną z użytkową, dzięki czemu z powodzeniem pełni funkcję stałego elementu kompozycyjnego w ogrodach przydomowych. Jego zwarty, regularny pokrój i zimozielone liście czynią go szczególnie wartościowym w małych przestrzeniach, gdzie jeden egzemplarz może zastąpić kilka sezonowych nasadzeń. Umieszczony w pobliżu strefy relaksu – przy tarasie, ścieżce lub ławce – pozwala cieszyć się zapachem kwiatów bez potrzeby podchodzenia do rabaty. Roślina dobrze komponuje się z gatunkami takimi jak pierisy, azalie czy klony palmowe, dla których stanowi wyraziste tło o intensywnie ciemnozielonym zabarwieniu.
Dzięki dobrej reakcji na cięcie może być też z powodzeniem prowadzony jako żywopłot. Niski szpaler do 1,5 m wysokości sprawdzi się jako osłona przestrzeni wypoczynkowej przed wiatrem lub hałasem z ulicy, a jednocześnie nie przytłoczy małego ogrodu. W zieleni miejskiej docenia się go za tolerancję na zanieczyszczenia powietrza oraz brak agresywnego systemu korzeniowego – nie uszkadza nawierzchni chodników ani podjazdów. Mniejsze odmiany liściaste, takie jak ‘Tricolor’ czy ‘Aureus’, nadają się do uprawy w pojemnikach, gdzie mogą odgrywać rolę całorocznego akcentu kolorystycznego.
Przeczytaj również: Jak sprawić, by róże pięknie kwitły przez cały sezon? Naturalna odżywka potrafi zdziałać cuda
W przypadku osmantusa wonnego możliwe jest także zastosowanie użytkowe – w Azji suszone płatki kwiatowe wykorzystuje się do aromatyzowania zielonej herbaty oraz jako dodatek do dżemów, wypieków i słodkich marynat. Choć w polskich warunkach kwitnienie nie zawsze umożliwia zbiór surowca przyprawowego, aromatyczne kwiaty pozostają ciekawostką dla osób zajmujących się domowym przetwórstwem. Niezależnie od zastosowania dekoracyjnego czy kulinarnego, osmantus przyczynia się również do zwiększenia bioróżnorodności – jego kwiaty są źródłem nektaru dla pszczół i innych owadów zapylających w okresie późnego lata.
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Dużo kwiatów i gęsty krzew. Naturalne nawożenie hortensji - zalety i wady stosowania
Pachnący krzew o oryginalnych kwiatach. Sadzenie i uprawa guzikowca zachodniego
Bylina w kolorze lazuru, z kwiatami w rozmiarze XL. Goryczka chińska – sadzenie i pielęgnacja