Spis treści:
- Macierzanka – co to jest?
- Macierzanka – gatunki i odmiany
- Właściwości macierzanki
- Lekarstwo w zasięgu ręki. Macierzanka w ogrodzie, w mieszkaniu i na balkonie
- Jak zbierać macierzankę?
Macierzanka – co to jest?
Macierzanka (Thymus L.) to rodzaj roślin obejmujący około 350 gatunków. Ma formę zimozielonej rośliny zielnej, półkrzewu lub krzewinki, która pochodzi z zachodnioeuropejskiego terenu obszaru Morza Śródziemnego, a do Polski trafiła w okresie panowania królowej Bony.
Macierzanka osiąga maksymalnie 50 cm wysokości i w większości kwitnie od czerwca do lipca. Lubi słoneczne i ciepłe miejsca. Często zobaczyć ją można na murawach, w suchych, skalistych lub piaszczystych miejscach (zwłaszcza w terenach górskich) oraz w zbiorowiskach krzewinek. Jej nazwa pochodzi od greckiego słowa thymos, które oznacza odwagę i siłę, co wskazuje na niewątpliwie wzmacniające działanie tego zioła. Natomiast w Polsce nazwa „macierzanka” kojarzy się ze słowem matka. Wiąże się ono ze smutną legendą, iż w ziele to została zamieniona matka po śmierci swojego dziecka.
Macierzanka – gatunki i odmiany
W Europie wyróżnia się nawet 66 gatunków macierzanki, z czego do naszej krajowej flory zalicza się 10 z nich. Nie wszystkie dobrze sprawdzą się w domowej uprawie. Podpowiadamy, które gatunki i odmiany będą najlepszym wyborem.
-
Macierzanka zwyczajna (Thymus pulegioides)
Ma owłosione pędy oraz jajowate i niewielkie listki o bardzo charakterystycznym zapachu. Jej malutkie kwiaty (zapylane przez owady) pojawiają się późną wiosną, tworząc główkowate kwiatostany. Najczęściej wybarwiają się na czerwono, fioletowo lub różowo. Ten gatunek wykorzystywany jest nie tylko jako roślina ozdobna, ale także jako składnik środków na kaszel. Jedną z ciekawszych odmian, którą warto rozważyć, jest 'Splendens' o czerwonych liściach.
Macierzanka zwyczajna jest rośliną o szerokim, korzystnym działaniu dla zdrowia. Fot.123RF.com
-
Macierzanka cytrynowa (Thymus citriodorus)
Ten gatunek macierzanki poznasz z pewnością po cytrynowym zapachu listków. Najładniejszymi odmianami są 'Aureus', 'Golden Dwarf' oraz 'Silver King'.
-
Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum)
Posiada wąskolancetowate lub eliptyczne liście oraz różowopurpurowe, malutkie kwiatuszki. Cała roślina wydziela intensywny aromat. Jeśli chcesz, by to ona zagościła w twoim otoczeniu, wybierz np. odmianę 'Albus' lub 'Coccineum'.
-
Macierzanka tymianek (Thymus vulgaris)
Kwiaty tego niskiego półkrzewu przybierają barwę fioletową i cieszą oko od czerwca aż do września. Roślina ta ma aromatyczny i lekko cierpki zapach. Idealnie nadaje się jako przyprawa. W niektórych rejonach świata stanowi niezbędny składnik likierów ziołowych. Tymianek pospolity nie ma w zasadzie jakichś specjalnych odmian. Spotkać można formę o wielokolorowych bądź srebrzystych liściach ('Compactus').
-
Macierzanka ogrodowa (Thymus hybridus)
Jej najbardziej popularną odmianą jest 'Doone Valley'. Wyróżnia się ciemnooliwkowymi listkami, których brzegi barwią się na żółto. Jej kwiaty początkowo są czerwone, a następnie przybierają kolor lilioworóżowy.
-
Macierzanka wczesna (Thymus praecox)
Ten płożący się maluszek wyrasta tylko na 5 cm wysokości i pokrywa się efektownymi kwiatostanami. Najbardziej dekoracyjną odmianą tej macierzanki jest 'Coccineus', charakteryzująca się ciemnozielonymi liśćmi z fioletowym odcieniem i karminowymi płatkami kwiatów. Oprócz niej warto rozważyć także 'Bressingham', 'Minimum' i 'Pseudolanuginosus'.
Przeczytaj również: Roślina nie tylko dla kotów! Kocimiętka złagodzi bóle brzucha i pomoże na bezsenność
Kocimiętka to piękna roślina, która zawiera w sobie wiele leczniczych substancji, takich jak olejki eteryczne, garbniki, czy gorycze. Fot.123RF.com
Właściwości macierzanki
Pozytywny wpływ niektórych gatunków macierzanki na organizm zauważono już w starożytności. Zawiera ona dobroczynne składniki, takie jak olejki eteryczne, sole mineralne, garbniki oraz kwasy organiczne. Kąpali się w niej rzymscy żołnierze, a w Grecji oraz Egipcie przy jej pomocy balsamowano zwłoki. Ponadto była tam przyprawą, kadzidłem oraz lekarstwem o działaniu odkażającym i antybakteryjnym. Hipokrates uznawał ją za ziele moczopędne. Dawni chrześcijanie nazywali ją z kolei zielem Madonny. Św. Hildegarda polecała częste spożywanie macierzanki w celu poprawy trawienia, a także oczyszczenia i wyleczenia organizmu.
Obecnie, np. macierzankę tymianek uważa się za dobry medykament na kaszel, który w postaci naparu lub inhalacji pomaga łagodzić zapalenie oskrzeli, koklusz bądź zapalenie górnych dróg oddechowych. Pozyskiwany z macierzanki olejek eteryczny może niwelować dolegliwości bólowe kończyn i stawów, a także uciążliwe nerwobóle. Ponadto stosuje się ją do ogólnego wzmocnienia odporności. Z kolei macierzanka piaskowa pomaga łagodzić problemy z trawieniem, takie jak wzdęcia, zaparcia lub biegunki. Co więcej, słynie z działania kojącego bóle głowy, w tym migreny.
Także w kosmetyce znalazło się miejsce dla tego niezwykłego ziela. Napar z macierzanki może być stosowany jako środek łagodzący ukąszenia owadów lub jako preparat do mycia skóry głowy w przypadku grzybicy. Wspomaga również walkę z trądzikiem.
Napar z macierzanki stosujemy w przypadku nieżytu górnych dróg oddechowych, grypy, kaszlu, kokluszu, zatruciu pokarmowym. Fot.unsplash.com
Lekarstwo w zasięgu ręki. Macierzanka w ogrodzie, w mieszkaniu i na balkonie
Macierzanka lubuje się w glebach luźnych, o dużej zawartości wapnia, których pH wynosi pomiędzy 7-8 (kamienistych, lekko piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych). Dobrze rośnie na stanowiskach nasłonecznionych, osłoniętych od wiatru i suchych. Nie sprawdzą się w jej przypadku ziemie stale wilgotne i ciężkie. Wokół niej warto ułożyć warstwę żwiru, co pomoże zabezpieczyć liście rośliny przed nadmierną wilgocią.
Zastanawiasz się, gdzie posadzić macierzankę? Idealnym dla niej miejscem będą rabaty, obwódki, murki, skalniaki czy nasadzenia naturalistyczne. Wybór jest bardzo szeroki. Ładnie prezentuje się także w donicach na tarasach lub balkonach. Nic nie stoi także na przeszkodzie, aby mieć macierzankę w mieszkaniu. Bardzo dobrze uprawia się ją w doniczkach. Ładnie wygląda w towarzystwie rumianku, nagietka, lipy, krwawnika oraz babki lancetowatej.
-
Wysiew nasion i rozmnażanie
W przypadku macierzanki nie zaleca się wysiewu nasion bezpośrednio do gruntu, ze względu na ich naprawdę niewielki rozmiar. Lepiej jest wysiać je między marcem a majem pod szkło, a następnie wyrosłe siewki pikować do rozsad. W okolicy maja można wsadzać je do docelowego miejsca w rozstawie 25 x 25. Jeśli dysponujesz starszymi roślinami, możesz także rozmnożyć je wegetatywnie przez podział kęp pobieranych w zasadzie niezależnie od pory roku - wiosną, latem lub jesienią.
Znanych jest około 350 gatunków i odmian macierzanki. Fot.CC Search
-
Pielęgnacja macierzanki
W przypadku macierzanki trzeba pamiętać, aby do nawożenia nie stosować obornika i zakończyć zasilanie rośliny w lipcu. To bardzo istotne, gdyż dzięki temu pozwala się pędom dojrzeć, zanim nastąpią przymrozki. Trzeba też podkreślić, że macierzanka nie jest rośliną w pełni mrozoodporną. Jeśli zapowiadane są przymrozki, jak najszybciej okryj roślinę włókniną, słomą, gałązkami lub nawet kopczykami ziemi.
-
Choroby i szkodniki
Macierzanka może być niestety podatna na szarą pleśń, zwłaszcza w warunkach wysokiej wilgotności powietrza.
Jak zbierać macierzankę?
Zbiór młodych pędów dobrze przeprowadzać systematycznie, jeśli planowane jest wykorzystanie ich na świeżo. W celu ususzeniu lepiej jednak ściąć je przed pojawieniem się kwiatów. Uzbierane ziele należy suszyć w 30-40 st. C. Tak ususzony surowiec możesz wykorzystać jako przyprawę, użyć do sporządzenia naparu bądź nalewki.
Przeczytaj również: Cenne zioło na problemy trawienne i nie tylko. Uważaj, piołun w nadmiarze może szkodzić
Piołun to zioło, które jest cenione za charakterystyczny aromat, ziołowy smak i korzyści zdrowotne. Fot.123RF.com