Z artykułu dowiesz się:
- Jak kwitnie dereń
- Czy dereń jest trujący
- Jakie są najpopularniejsze odmiany derenia
- Jakie wymagania mają derenie
- Kiedy przycinać derenie
- Jakie są właściwości zdrowotne derenia
Derenie – charakterystyka
Dereń (Cornus L.) to rodzaj ozdobnych krzewów, z rodziny dereniowatych (Cornaceae) z umiarkowanej strefy półkuli północnej. Mogą mieć od 3 do 10 m wysokości. Gatunkiem typowym jest dereń jadalny, choć w naszym klimacie świetnie radzą sobie też dereń biały, Kousa, kanadyjski czy świdwa. Wszystkie gatunki są do siebie dość podobne: mają rozłożysty kształt, gęstą koronę oraz dekoracyjne liście, kwiaty i pędy.
Dereń — kwiaty
Kwiaty derenia są niewielkie, żółte, baldachowate kwiatostany, które są przysmakiem dla pszczół. Kwiaty pojawiają się jeszcze przed rozwojem liści, w marcu. Natomiast dereń: Kousa, kwiecisty i kanadyjski tworzą kwiaty małe i niepozorne, ale bardzo dekoracyjne dzięki dużym, ozdobnym podsadkom.
Dereń — owoce
Owocami dereni są niewielkie, kuliste lub owalne pestkowce. Posiadają błyszczący i efektowny kolor oraz soczysty miąższ. Ciekawe owoce tworzy dereń Kousa – są złożone z wielu małych owocków i mają matowoczerwony kolor. Z owoców derenia jadalnego możemy przygotować nalewkę. Dereniówka ma wspaniały kolor, zapach i słodko – cierpki smak.
Czy dereń jest trujący? Nie, większość ma jadalne owoce, choć dereń niejadalny to, np. dereń Kousa. Dereń świdwa jest trujący dla człowieka. Jego owoce stanowią zimą pokarm dla licznych ptaków i małych ssaków.
Owoce derenia jadalnego. Fot. 123RF/PICSEL
Dereń – najpopularniejsze gatunki
Do najpopularniejszych gatunków, sadzonych w ogrodach, należą:
- Dereń jadalny – Cornus mas
Dorasta do 2 – 3 metrów. Stanowi ozdobę ogrodu oraz jest źródłem cennych owoców. Kwitnie w maju. Owoce dojrzewające w sierpniu – wrześniu i mogą mieć różne barwy i kształty w zależności od odmiany (czerwony, żółty, różowy, a nawet czarny).
- Dereń biały – Cornus alba
Dorasta do 3 metrów wysokości. Małe, białe kwiaty tworzą baldachy. Owoce są kuliste, białe z niebieskawym odcieniem. Pędy czerwone, choć ich intensywność zależy od odmiany. Bardzo popularną odmianą jest dereń biały ‘Sibirica’. Dereń biały ‘Sibirica’ posiada liście zielone, żółknące jesienią, ozdobne zimą oraz jaskrawoczerwone pędy.
- Dereń Kousa – Cornus Cousa
Duży, rozłożysty krzew (5 – 6 m wys. i 3 – 4 m szer.). Korona w młodym wieku odwrotnie stożkowata, później bardziej kulista. Liście jesienią szkarłatnoczerwone albo pomarańczowe i długo pozostają na krzewie. Małe kwiatki, które wykształca roślina, są białe albo różowe. Owoce są jasnoczerwone podobne do poziomki, smaczne. Polecany do większych ogrodów.
- Dereń pagodowy – Cornus controversa
W Polsce dorasta do 6 – 8 m wysokości. Piętrowym i poziomym rozłożeniem okółków gałęzi może kojarzyć się z dachem pagody – stąd jego nazwa. Liście przebarwiają się jesienią na jasnoczerwony. Kwiaty białe zebrane w płaskie kwiatostany. Owoce okrągłe, niebieskoczarne. Nadaje się do uprawy w większych ogrodach.
- Dereń rozłogowy – Cornus sericea
Dorasta do 0,8 – 3 m wys. Od wiosny do jesieni ozdobą są atrakcyjne liście (szczególnie u odmian barwnych jak, np. dereń biały „Elegantissima”).
- Dereń kanadyjski – Cornus canadensis
Nadaje się do uprawy w małych ogrodach. Dorasta do ok. 20 – 30 cm wysokości. Jest dość ekspansywny, dzięki czemu jest doskonałą rośliną okrywową.
- Derenia świdwa – Cornus sanguinea
Kwiaty białe, zebrane w baldachy. Ma trujące owoce w formie czarnych jagód. Pędy wiosną i latem są zielone, a jeśli rośnie w miejscu słonecznym, od naświetlonej strony przybierają ciemnoczerwony odcień.
- Dereń kwiecisty – Cornus florida
Polecany do mniejszych ogrodów (osiąga wysokość 3 – 4 m). Największą ozdobą są kwiaty o czerwonych lub różowych, zaokrąglonych podsadkach, pojawiające się wiosną (kwiecień – maj).
- Dereń głowiasty – Cornus capitata
Krzew albo drzewo dorastające do 12 m wysokości. Latem tworzy zielone, małe kwiatki zebrane w główkowate kwiatostany, otoczone białokremowymi podsadkami. Owoce są podobne do poziomek.
Dereń — wymagania
Większość dereni to rośliny łatwe w uprawie. Dobrze rosną zarówno w bardziej, jak i mniej nasłonecznionym miejscu. Są w większości stosunkowo wytrzymałe na niską temperaturę, choć są i takie o nieco wyższych wymaganiach.
Do najmniej wymagających gatunków zalicza się dereń: biały, rozłogowy, jadalny i świdwa. Można je sadzić w większości typowych gleb ogrodowych, zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i w półcieniu, dobrze znoszą przejściową suszę, zanieczyszczenia miejskie oraz niską temperaturę.
Nieco większe wymagania siedliskowe mają dereń: Kousa, kwiecisty, głowiasty i pagodowy, które nie tylko potrzebują żyznych i wilgotnych gleb, ale także cieplejszego, zacisznego i słonecznego stanowiska. Nie są też tak odporne na mróz i gorzej znoszą suszę, dlatego w upalne lata wymagają nawadniania.
Dereń — sadzenie
Dereń może rosnąć jako pojedynczy krzew, jak i w grupie. Ze względu na spore rozmiary należy je sadzić w oddaleniu od budynków. Derenie nie lubią też przesadzania. Kiedy jest najlepszy moment na sadzenie tych krzewów? Derenie najlepiej sadzić wiosną lub późną jesienią, choć zakupione w szkółce sadzonki doniczkowe można wysadzać do gruntu przez cały sezon.
Jak sadzić dereń na żywopłot? Niektóre derenie nadają się także do tworzenia żywopłotów (rozłogowy, świdwa, biały). Optymalna odległość między roślinami to 3 – 4 m, w rozstawie między rzędami 4 – 5 m.
Dereń – kiedy przycinać?
Od tego, czy będziemy przycinać derenia, będzie zależało to, jak krzew będzie się prezentował w ogrodzie. Przycinając go, kontrolujemy jego wzrost i pokrój, a także odmładzamy roślinę.
Jakie są techniki cięcia derenia? Jeśli chcemy prowadzić derenia w formie pionowej - pozostawmy jeden główny pień, skróćmy go, a z pozostałych stwórzmy koronę na szczycie. Jeżeli natomiast zależy nam, by dereń rósł w formie krzewiastej, przycinajmy go na podobnej wysokości formując kulę i skracając boczne pędy pod skosem.
Podstawową zasadą przycinania dereni jest to, że robimy to w okresie bezlistnym. Najlepiej zrobić to w terminie od końca lutego do końca marca. Należy wyciąć u podstawy krzewu pędy trzyletnie i starsze, które poznamy po szarym odcieniu kory. Starsze łodygi derenia są bardzo twarde, dlatego należy wyposażyć się w ostre narzędzia - piłkę ręczną lub sekator ogrodowy. Można również skrócić wierzchołki pędów - pamiętajmy, żeby zawsze ucinać gałązki tuż za pączkiem. Młode i dopiero posadzone rośliny również przycinamy - pobudzi je to do wzrostu.
Poniżej prezentujemy, kiedy i jak prawidłowo ciąć poszczególne odmiany derenia:
- Dereń jadalny – bardzo często prowadzi się go naturalnie. Cięcie wykonujemy wiosną, ograniczając je jedynie do usuwania pędów chorych i uszkodzonych.
- Dereń biały – corocznie usuwa się pędy chore i porażone oraz pędy 3-letnie i starsze. Raz na kilka lat skracamy też wszystkie pędy na wysokości 10 – 20 cm.
- Dereń Kousa i dereń kwiecisty – cięcie wykonujemy zaraz po posadzeniu, w kolejnych latach skracamy ich pędy nawet o 1/3.
- Dereń pagodowy – może być uprawiany jako luźno rosnący krzew. Wiosną warto jednak przeprowadzić cięcie sanitarne, skracając przy okazji część pędów zdrowych.
- Dereń świdwa – wymaga regularnego cięcia co roku. Raz na kilka lat można skrócić wszystkie pędy na wysokości około 10 cm nad ziemią.
Na poniższym filmie możecie zobaczyć, jak przycinać derenia krok po kroku:
Dereń — zastosowanie w ogrodzie
Derenie sprawdzą się między innymi na żywopłoty, szpalery oraz w ogrodowych kompozycjach. Dobrze prezentują się także jako solitery.
Dereń — gdzie kupić?
Choć derenie są dość popularnymi roślinami, możemy się zastanawiać gdzie kupić dereń. Można je nabyć zarówno bezpośrednio u producenta, jak i poprzez internet. Zakupu najlepiej dokonać od sprawdzonych sprzedawców (ze sprawdzonych szkółek).
Owoce derenia — właściwości zdrowotne
Owoce derenia jadalnego stosowane są w medycynie naturalnej. Zawierają dużo witamin i minerałów. Są źródłem witaminy C, P i A oraz żelaza, potasu, wapnia i fosforu, a także wielu antyoksydantów i przeciwutleniaczy. Owoce derenia są świetnym środkiem na dolegliwości układu trawiennego oraz moczowego. Wykonuje się z nich przetwory (sok i nalewka) a przemrożone mogą być spożywane na surowo.